Donateursdag: 26 september 2015

Inleiding

Soms moet je kiezen tussen je vrienden, niet omdat de één leuker of interessanter is dan de ander, maar wél omdat beiden op dezelfde dag hun bijeenkomsten organiseerden. Geen gemakkelijke keuze en 120 kilometers van elkaar verwijderd. Op zaterdag 26 september hielden de Vrienden van het Nederlands Spoorwegmuseum hun jaarlijkse (uitgestelde) jaarvergadering in het museum in Utrecht met aansluitend een traditionele rondrit door Midden-Nederland, dit jaar met de DE3 114. Daarbij zou zelfs mijn woonplaats Tiel even aangedaan worden. Met een Rode Duivel door de Betuwe rijden zou natuurlijk een unieke ervaring opleveren met dito foto’s.

De Stichting v/h Rotterdamsche Tramweg Maatschappij houdt jaarlijks op de laatste zaterdag in september de donateursvergadering, eveneens met (bijzondere) ritten voor haar vrienden op haar tramnet en dat viel dit jaar ook op de 26e. Een dilemma dus wat te doen….

Na enig wikken en wegen, alsof het om een luxeprobleem gaat, koos ik om “moverende” redenen voor de RTM, een keuze die ook geheel in lijn ligt met mijn RTM-verleden waarvan ik in de jaren 1963-1966 nog nèt het oude bedrijf heb meegemaakt. Weliswaar wat toen nog resteerde: de lijnen vanuit de Rotterdamse Rosestraat via Spijkenisse naar Hellevoetsluis en naar Oostvoorne en aansluitend de opbraak-werkzaamheden in de loop van 1966 nadat de tramdiensten begin van dat jaar definitief gestaakt waren.

Vele voetstappen liggen in de Rosestraat, het naastgelegen Handelsterrein (waar je eigenlijk niet mocht komen) en op het eiland Voorne-Putten. Wie kent ze nog: Boergoense Vliet, Poortugaal, Spijkenisser Brug, Heenvliet, Voornse Kanaal, Brielle. Deze pagina op mijn website getuigt nog van vroeger tijden. Dus was de rit naar de jaarvergadering bij RTM in Ouddorp bijna een must-do: een morele “verplichting” aan mijn eigen verleden….

Maar het spoorbloed is dikker dan smeerolie. Bij thuiskomst in mijn woonplaats kon ik nog juist in de laatste zonnestralen de DE3 114 fotograferen (rond 19:15 uur) bij de passage op de brug over het Inundatiekanaal in Tiel West, een kanaal waarlangs ik al ruim 42 jaren met plezier woon.

De keus welke beleving ik op deze zaterdag zou ondergaan was dus even moeilijk als onvermijdelijk: de RTM.

Einde van de RTM Aanvankelijk was de RTM van plan haar tramdiensten op het restant van haar tramnet op Voorne-Putten te beëindigen per 1 januari 1965 en deze door busdiensten te vervangen. De uitvoering van dit besluit werd echter een jaar opgeschoven en de opheffing werd in drie fases uitgevoerd: De laatste RTM-tram tussen Spijkenisse en Oostvoorne reed op 23 september 1965. Dat was tram 59 bestaande uit motorrijtuig MABD 1602 met de rijtuigen 1508 en 1509 en kwam om 12:52 uur aan in Oostvoorne. De tram reed als ledig materieel terug naar Spijkenisse. De laatste RTM-tram tussen Rotterdam en Spijkenisse reed op zaterdag 6 november 1965 (het Sperwer-tramstel 1700). Op 14 februari 1966, in een vliegende sneeuwstorm, reed de laatste tram tussen Spijkenisse en Hellevoetsluis. Met tram 69 bestaande uit motorwagen 1806 met de rijtuigen 1508 en 1515 en voor de genodigden waren daar de rijtuigen 1505 en de 1513 nog extra bijgezet, aankomst Hellevoetsluis om 14:48 uur, viel definitief het doek van de tramexploitatie. De RTM, waarvan vrijwel alle aandelen in 1964 in handen van de NS waren gekomen, bleef nog bestaan als busmaatschappij. Daarbij werd de hoofdzetel van het bedrijf verplaatst van Rotterdam naar Zierikzee. In 1978, honderd jaar na de oprichting, ging de RTM, met twee andere voormalige stoomtrambedrijven Streekvervoer Walcheren (SW) en Zeeuws-Vlaamse Tramweg-Maatschappij (ZVTM), op in de N.V. Streekvervoer Zuid-West-Nederland (ZWN), eveneens te Zierikzee. Deze maatschappij is per 1 mei 1999 opgegaan in het conglomeraat Connexxion, waarin ook oud trambedrijf NZH is opgenomen. Met het gereedkomen van de dammen van het Deltaplan verdwenen ook de veerdiensten van de RTM. Het laatste veer, tussen Zijpe en Anna Jacobapolder ging uit de vaart met de voltooiing van de Philipsdam in 1988. Meteen in 1966 ontfermde de Tramweg Stichting (TS), opgericht door de NVBS zich over een deel van het materieel. De gedachte hierachter was: redden wat er te redden valt en te komen tot een mogelijk museum. In Hellevoetsluis werden de eerste aanzetten daartoe genomen. Maar de verdere plannen om daar een museumlijn te stichten mislukten door tegenwerking van de lokale overheid. In het voorjaar van 1989 verhuisde de collectie naar Ouddorp waar in het duingebied van De Punt aan het Grevelingenmeer wel de ruimte was om een toeristische tramlijn te exploiteren, inclusief een tracé over de Brouwersdam. Bronnen: Boek “De stoomtram naar Oostvoorne” auteur Bas van der Heiden. Fotoboek "N.V. Rotterdamsche Tramweg Maatschappij – RTM 1878 – 1978" - Uitgeverij Deboektant te Klaaswaal. Auteur Bas van der Heiden. Zie boekbespreking en verdere informatie op de pagina Van de Leestafel op deze site. Lees meer over de RTM op de volgende websites: Wikipedia Rotterdams Openbaar Vervoer Museum/ROVM Langs de rails (Nico Spilt)

Kijken, luisteren en vooral beleven

Het lijkt wel of de Museum Stichting v/h RTM in Ouddorp er patent op heeft: op de traditionele, jaarlijkse donateursdag is het altijd mooi nazomerweer.

De autorit vanuit Tiel naar Ouddorp is vrij eenvoudig en in anderhalf uur af te leggen: de autosnelweg A15 kent op de vroegere zaterdagmorgen nog geen files, verder door de Europoort en bij afslag 12 Brielle via de N57 is Ouddorp makkelijk en comfortabel te bereiken. Klokslag 10:30 uur parkeerde ik mijn auto op het buitenterrein van de remise. Het voelt als thuiskomen: het rulle duinzand onder je voeten, de geur van diesel en stoom, de activiteiten in een depot, de sfeer. Zo ongeveer moeten de Rotterdammers zich in de jaren vijftig gevoeld hebben als zij per tram een dagje naar het strand in Oostvoorne reisden.

Op zaterdag 26 september 2015 was zo’n kwart van het donateursbestand aanwezig om te luisteren, maar vooral ook te beleven wat de Stichting het afgelopen jaar bereikt heeft. Plaats van samenkomst: de remise. Een betere plaats is er niet want je zit meteen tussen het resultaat van de noeste arbeid die daar verricht wordt.

Voor de liefhebber is het traditioneel een dag met verrassingen, hernieuwde of voortzetting van bestaande contacten, bewondering van weer een jaar geboekte vooruitgang, de aanblik van een nieuw museumgebouw, dat zijn eindfase nog moet bereiken, het genot van een verrassende rit over de lijn naar West Repart/Dolfijn met maar liefst drie gevarieerd samengestelde trams. Dat alles onder weersomstandigheden die ook vrijwel traditioneel zijn bij de RTM: prima nazomerweer met veel zon en prettige temperaturen. Zo’n dag railerfgoed proeven laat je niet voorbij gaan, waar zo’n tweehonderd donateurs hetzelfde over dachten.

Als rond 11:25 uur de goed gevulde RTM-oldtimerbus 107 “Grasklokje” het parkeerterrein aan de Dr. G. Schellingerweg opdraait met de opgehaalde bezoekers vanaf station Rotterdam Lombardijen, hebben de op eigen gelegenheid gearriveerde donateurs al een uurtje rondgekeken op het remiseterrein. De sfeer van een depot in ochtendstemming wijst vaak naar een actieve dag van mens en materieel: personeel in blauwe overalls, conducteurs in kostuum, de dames van de catering, de eerste slierten stoom, diesellucht, ronkende motoren in vrijloop, knarsende remmen van rangerend materieel, aan- en afkoppelen van rijtuigen, kolen op het vuur, koffiegeur. Handen schudden met “geloofs”-genoten.

Bij de entree van het remiseterrein valt al meteen de nieuwbouw van de uitbreiding van het museumgebouw op. Velen nemen een kijkje wat hier in relatief korte tijd door personeel van Aannemingsbedrijf Spee BV uit Rotterdam is gerealiseerd. De nieuwe aanbouw is glas- en kapdicht, het metselwerk is nagenoeg klaar en binnen wordt volop de inrichting afgetimmerd. Het maakt indruk wat hier gerealiseerd wordt. Ik maak meteen een serie foto’s die ik op deze website heb ondergebracht op de speciale pagina Infrastructuur en Gebouwen. Klik hier.

Bezoekers werden verwelkomd met koffie, thee, frisdrank, cake, versnaperingen en broodjes. Op het buitenterrein stond divers materieel uit de collectie opgesteld, waaronder de M1805, M67 en MABD1602, pronkend in het ochtendzonnetje. Een lange rij goederenwagons stond op het hoofdspoor geparkeerd, niet meteen een logische plek…….denk je dan eerst,......of toch wel? Later meer hierover. Er natuurlijk werden de “warme” locs 50 en 54 zorgvuldig verzorgd: wat extra kolen op het vuur en het koper poetsen. Want ook deze “dames” willen er goed uit zien.

Om klokslag 12:00 uur (je bent een vervoersbedrijf tenslotte) opent Voorzitter Roel Sparreboom de vergadering in de volledig gevulde hal van de loods en verwelkomt hij de trouwe donateurs. Een beamerinstallatie staat klaar om de verschillende presentaties met lichtbeelden te ondersteunen.
Hij memoreert, dat er weer veel bereikt is dit jaar. De uitbreiding van het museumgebouw en de replica van de watertoren zijn daar een zichtbaar voorbeeld van. Minder zichtbaar, maar heel belangrijk zijn en blijven de vrijwilligers die hier zoveel moois tot stand brengen bij het restaureren en onderhouden van het materieel. Met veel vertrouwen gaan we op weg naar het 50-jarig jubileum in 2016. In de nieuwe Tramkoerier meer hierover.
Paul Hekking doet als vast onderdeel van de presentatie vervolgens verslag van de ontwikkelingen bij de afdeling Bussen: onderhoudsklussen aan de RTM 107, Grasklokje en de RTM 147 Bellewagen (nieuw in de verf gezet). Op de Open Monumentendag, 12 september werden busritten verzorgd.
Mark Grootendorst, tevens hoofdredacteur van de Tramkoerier, belichtte enkele hoogtepunten van recente restauraties en enkele werkzaamheden aan de baan. Met name op de Brouwersdam werd een stuk spoor volledig vernieuwd. En een korte terugblik op het hoogseizoen 2015 passeert de revue. “We waren druk,....druk,....druk”. Zijn toelichting met medewerking van Remco de Feiter is ook opgenomen in de Tramkoerier, herfstuitgave 2015.

De vergadering duurde niet langer dan nodig; in nog geen uurtje werd de bijdrage van bestuurszijde afgewikkeld. Een korte vergadering, het was veel te mooi weer om lang binnen te zitten.
Traditie is het middagprogramma te besteden aan enkele ritten. Dit jaar was zowel stoom- als dieseltractie te beleven.

Voor liefhebbers, er waren drie trams samengesteld:

• MABD 1804 met aan de haak de P291, de ABR1517 (buffet) en het (rode) rijtuig B1515;
• Stoomloc 54 met goederenwagons, maximale lengte en dus op het hoofdspoor voor vertrek gereed gezet;
• Stoomloc 50 met de (bruine) RTM-rijtuigen AB394, de AB417, de B363, de BD438 en de AB398.
  

De trams vertrokken vanaf 13:30 uur vijf minuten achter elkaar. De trams speelden “haasje-over” op de lijn: op de haltes waar men elkaar kon inhalen, zoals op Bezoekerscentrum, Port Zélande en Middelplaat werd dat gedaan. Hieronder de dienstregeling met diverse voorbijrijdingen (o.a. bij de halte Bezoekerscentrum en wisselplaats De Punt West), locwisseling in Port Zélande en – op de terugrit – het combineren van de trams 21 en 31 vanaf Port Zélande met de beide 50 en 54 in dubbeltractie. Het geheel bood een grote afwisseling en even vele gelegenheden tot het maken van foto’s. Op diverse plekken kon men de trams samen fotograferen. Onder leiding van Mark Grootendorst als “chef d’équipe”, (in onze hobby beter aangeduid als rangeerdienstleider, tramdienstleider en wisselwachter en portofonist) verliep alles veilig, vlekkeloos en volgens uitgestippeld plan. En het rijdend personeel had de boodschap goed begrepen: maak er wat leuks van! Het werd allemaal zeer gewaardeerd en iedereen had er immens plezier in.

Spottersbus

Er reed een speciale spottersbus mee langs het traject, jawel, “Grasklokje” om in stijl te blijven, waarmee fotografen de gelegenheid kregen de trams ook onderweg te fotograferen. De bus stopte “op verzoek” waar dat veilig mogelijk en gewenst was.

Moe en voldaan

Als rond 16:30 uur de rust terugkeert in het depot, de pendelbus weer naar de grote stad vertrokken is, het parkeerterrein weer leeg is, kan menigeen terugkijken op een goed geslaagde donateursdag 2015. In de wetenschap, dat dit museum nog lang niet zijn eindbestemming heeft bereikt, wordt met veel vertrouwen in het bestuur een nieuw jaar tegemoet gezien.

Van Hellevoetsluis naar Ouddorp Op 1 juli 1989 vertrok de Museum Stichting RTM officieel uit Hellevoetsluis en vond sindsdien zijn nieuwe stek op de Brouwersdam, locatie Ouddorp. Dat vertrek uit Hellevoetsluis ging niet zonder slag of stoot. In de Tramkoerier, uitgave voorjaar 2014 schetst de redactie in een overgenomen artikel uit “Groot Hellevoet” van 28 juli 2010 hoe het er toen aan toe ging, met name in de verhoudingen met de overheden. Niet om vrolijk van te worden, zoals het in de jaren tachtig er aan toe ging om een museum blijvend te stichten. Met als dieptepunt in de onderlinge conflicten in het voorjaar van 1985 toen de gemeente Hellevoetsluis het huurcontract opzegde voor een aanzienlijk deel van het terrein waarop het museum zich toen manifesteerde. Met een kort geding moest de RTM gedwongen worden het terrein te verlaten. De gemeente Hellevoet had andere ruimtelijke plannen met het (haven)gebied. De strijd voor een mooi museum op een historische plek in Hellevoetsluis was definitief verloren. Maar het vertrek naar Ouddorp was geen verkeerde keus, zo blijkt 26 jaar later. Met dank aan de gemeente Goedereede. Wie heden ten dage langs gaat bij de RTM in Ouddorp ziet een levend museum met een prachtige accommodatie waarin een unieke verzameling trammaterieel is opgeborgen en waar mee gereden wordt over een kilometers fraai traject in een toeristisch zeer aantrekkelijke omgeving. In 2016 wordt met trots het 50-jarig jubileum gevierd; dan is het een halve eeuw geleden (1966), dat de laatste tram naar Hellevoetsluis reed en de Tramweg Stichting als voorloper van de Museum Stichting RTM een rijke erfenis verwierf.

De onderstaande foto’s geven een impressie van deze dag.

Eerst rondkijken en vergaderen

En dan rijden....

Langs het perron staan motorrijtuig MABD1804 met tram 10 (v: 13:30 uur) en stoomloc 50 met tram 30 (v: 13:40 uur) klaar voor vertrek. Stoomloc 54 met goederentram 20 (geheel links) staat op het hoofdspoor en vertrekt om 13:35 uur.
In de boog bij halte Bezoekerscentrum trekt loc 54 zijn lange sleep goederenwagons. De landschappelijk omgeving is hier in de afgelopen 2 jaar drastisch veranderd met de komst van de eco-lodges. Zie het plan Zicht op de Grevelingen, hoofdstuk Brouwersdam en De Punt. Vergelijk de foto's met die uit 2013 (28 september).
Wisselplaats De Punt West. MABD1804 met tram 10 (links) wordt voorbij gereden door loc 50 met tram 30 (rechts). De tramdienstleider Mark Grootendorst geeft het personeel nog wat instructies. De goederentam met loc 54 is hier al eerder gepasseerd en is op de Brouwersdam al op weg naar Port Zélande.
Topdrukte in Port Zélande: alle sporen zijn bezet ! De MABD1804 met tram 10 is tijdelijk op het kopspoor binnengelopen en er vindt locwissel plaats met de beide stoomlocs. Loc 54 wordt van de goederentram 20 afgerangeerd en voor tram 30 geplaatst. Loc 50 hiervan mag de goederentram verder rijden. Het zeer vernuftig uitgekiende rangeerplan bleek in de praktijk precies te passen. Met voldoende wisselwachters en een goede portofooncommunicatie was alles snel en veilig geregeld. Een deel van de goederenwagons uit tram 20 wordt achterop reizigerstram 30 bijgeplaatst. Zo ontstaat een kortere goederentram naar West Repart/Dolfijn waarvoor loc 50 vanaf hier de trekkracht is. Bij de RTM zijn de logistieke processen in goede handen! Rond 14:28 uur zijn alle drie trams weer op weg richting Middelplaat Haven en West Repart/Dolfijn. Meer foto's van dit rangeren en wisselen van de locs Port Zélande hieronder.
Port Zélande. Na het vertrek van loc 54 met reizigerstram 30 (v: 14:20 u.) was er weer ruimte voor wat rangeerwerk. De MABD 1804 werd van het kopspoor terug gezet en omgehaald naar het doorgaande perronspoor aan de andere zijde van het perron. Deze tram 10 vertrok om 14:25 uur. Stoomloc 50 werd voor de goederentram 20 geplaatst op het passeerspoor en deze vertrok om 14:28 uur. Daarna keerde de rust terug op de grens van Zuid-Holland en Zeeland. Of de lokale snackbar nog goede zaken heeft gedaan is niet opgetekend......, maar de uitbaatster zag het (onverwachte?) trambezoek vol verwondering....of bewondering aan....
Nadat beide trams op Port Zélande klaar staan voor de verdere rit, is het wachten op vertrek; links MABD 1804 met tram 10, rechts stoomloc 50 met goederentram 20. Met drie minuten opvolgtijd vertrokken de trams achter elkaar richting Middelplaat Haven en West Repart/Dolfijn, de MABD 1804 als eerste om 14:25 uur. Op de rechter foto wordt kort na vertrek het nieuwe Grevelingen Inspiratiecentrum gepasseerd welk gebouw te bezoeken ......en te beklimmen is; een nieuw fotostandpunt misschien om de trams te fotograferen?! In de nieuwe Tramkoerier herfst 2015 is het resultaat te zien, fotograaf Jan de Bruin, bij een eerdere gelegenheid. Niet iedereen is blij met deze hoogbouw in deze omgeving. Met name natuurbeschermingsorganisaties hadden bezwaar gemaakt. De dertig meter hoge toren werd als landschappelijk verstorend genoemd.
Het (voorlopige) eindpunt West Repart/Dolfijn, ook wel Scharendijke genoemd, heeft een beperkte spoorlay-out: een eilandperron met twee perronsporen. Daarom konden hier niet tegelijkertijd 3 trams staan. De goederentram 20 werd in Middelplaat Haven opgehouden totdat de MABD 1804 met tram 11 weer vertrokken was (en in Middelplaat Haven kon kruisen. Ik wachtte hier de komst van tram 30 met loc 54 af.
West Repart/Dolfijn. Na aankomst van loc 54 met de gemengde tram 30 keerde ik na 10 minuten met tram 11 met als trekkracht MABD 1804 (v: 14:45) terug naar/tot Port Zélande en kruiste zonder stoppen in Middelplaat Haven loc 50 met goederentram 20 (foto rechts) die nog op de heenrit was. In Port Zélande wachtte ik op de terugkeer van beide stoomtrams. Deze trams 21 en 31 werden op de terugrit in Port Zélande gecombineerd tot één (lange) tram met de locs 50 en 54 in dubbeltractie. Dit geheel kwam om 15:55 uur aan in de Remise. De MABD 1804 had met tram 11 de Remise al eerder bereikt, om 15:15 uur. Waarmee het rijdend spektakel vol afwisseling tot een prachtig einde kwam.
Rond 16:00 uur was iedereen weer terug in het depot en kon er nog wat nagepraat en gefotografeerd worden. In zo'n omgeving krijg je er nooit genoeg van... Het materieel werd weer klaar gezet voor een volgend evenement. De beide stoomlocs kregen een stukje nazorg en werden nog even gespuid; vaktaal voor het afblazen van de overtollige stoomdruk.
Eerst nog even spuien; locs 50 en 54 moeten hun overtollige stoomdruk kwijt. En nog wat rondkijken om de dag waardig af te sluiten....
.... met twee staatsieportretten: motorwagen M67 en motorrijtuig MABD 1602 op het remiseterrein.

Een laatste blik op de toekomst: het stalen frame van de nieuwe watertoren in opbouw. Een replica van de watertoren van Strijen. Lees hier alles over in de Tramkoerier, uitgave winter 2014. “Een watertoren voor de RTM in Ouddorp”. Een stoomlocomotief heeft water nodig. Guido Baars en Jan de Bruin, met tekeningen van Bas Koster, ontvouwden ideeën om de watervoorziening bij de RTM op historische wijze weer te gaan bouwen. Grote voorbeeld is de watertoren van de vroegere remise Strijen. Bestudering van tekeningen in het archief van de RTM bleek een schat aan informatie op te leveren, inclusief originele bestekstekening. Op basis van een nauwkeurige calculatie zou een te bouwen toren circa 7.000,- euro gaan bedragen. Vanwege de prioriteit van het bestuur voor de uitbreiding van het museumgebouw was hiervoor geen geld gereserveerd. Geprobeerd wordt dit project extern te sponsoren. Onlangs is gestart met de bouw van de toren, gebruikmakend van de bouwkundige voorzieningen en werkzaamheden die dan al nodig waren voor de uitbreiding. Dit bespaart extra te maken kosten op een later moment. Degenen die een bijdrage hebben geleverd zullen worden uitgenodigd bij de officiële ingebruikname. En ontvangen dan een genummerde miniposter op fotopapier van elk van de kleurtekeningen. Een geldelijke bijdrage in de investeringskosten is nog steeds welkom.

Naar huis. Grasklokje, bus RTM 107 bracht een deel van de bezoekers weer naar Rotterdam.

Wilt u ook genieten van dit rijdend erfgoed? Steun de R.T.M. en wordt nieuwe donateur voor slechts € 25,00 per jaar (meer mag ook) t.n.v. Stichting R.T.M. Ouddorp. Bank: Rabobank Goeree-Overflakkee, rekening NL58RABO0351200800. De Tramkoerier verschijnt vier keer per jaar en wordt toegezonden aan donateurs en begunstigers. De R.T.M.-remise en het museumdepot zijn gevestigd aan de G.C. Schellingerweg 2, De Punt West, Brouwersdam te Ouddorp.
Nieuwsgierig geworden? Neem contact op met de Museum Stichting v/h R.T.M., Postbus 25 – 3253 ZG Ouddorp of bezoek de website: www.rtm-ouddorp.nl, e-mail: info@rtm-ouddorp.nl
Een ritje over de Brouwersdam naar Port Zélande, Middelplaat Haven of Scharendijke Dolfijn is nog veel leuker. Ook kunt u bijdragen in de uitbreiding van het museumgebouw door bouwstenen te kopen. De Steentjesactie loopt nog. Informeer bij de RTM.

---