[0] [1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [8A] [9] [10] [11] [12] [13] [14] [15] [16] [17] [18] [19] [20] [21] [22] [23] [24] [25] [26]
Ombouw Naarden-Bussum
Van meersporig emplacement naar 2-sporig doorstroomstation
Dit artikel is redactioneel afgesloten op 6 september 2019 Update 11 januari 2021: toevoeging foto’s dd. 10 januari 2021 Rienk Nauta: Voormeerpassage, Karnemelksloot en overweg Zwarteweg/Comeniuslaan. De toevoegingen staan onder aan de pagina onder de titels: Een terugblik na anderhalf jaar Inleiding en andere artikelen over Naarden-Bussum Over station Naarden-Bussum en de aanliggende spoortracés is in historisch perspectief al eerder geschreven. Op de website van Nico Spilt, “Langs de rails” was ik toen deze website Archief Edward Bary nog niet bestond (vóór 2007) - gastauteur met een aantal artikelen over de spoorinfrastructuur en de daarin beschreven grote wijzigingen, die het spoorlandschap ingrijpend hebben veranderd. Voor wat Naarden-Bussum betreft verwijs ik voor de liefhebber naar twee eerdere artikelen over Naarden-Bussum. Kijk eens hier of hier. Of deze. Om praktische reden blijven die publicaties op de website van Nico Spilt staan. Er staan ook andere grote projecten beschreven: Abcoude, Breukelen, Weesp, Hilversum en Baarn, veelal met de aanhef “Ombouw….” of “….in vroeger tijden”. Het beste kan in de indexfunctie naar de plaatsnamen gezocht worden.
De railinfrastructuur als landschapselement De railinfrastructuur en de onlosmakelijke samenhang met de beveiliging ervan voor de veilige treinenloop met het seinstelsel is, voor wie het interesseert, een boeiend onderdeel van de spoorhobbybeleving. Vrijwel iedereen maakt er gebruik van als hij of zij per trein door Nederland reist. Vooral de inbedding in het landschap of in de stedelijke bebouwing biedt de railinfrastructuur vaak verrassende beelden. Voor het spoorwegpersoneel, het rijdend personeel, de trein- en verkeersleiders is die railinfrastructuur van wezenlijke betekenis voor de uitoefening van hun vakgebied. Het hebben en behouden van wegkennis is zelfs noodzakelijk voor een veilige treinenloop. De wijzigingen krijgen dan ook veel aandacht bij de uitvoerende gebruikers. Van emplacement naar doorstroomstation Het begrip “doorstroomstation” is relatief nieuw: het laat zich als volgt omschrijven: Dat een beperktere railinfrastructuur ingeval van bijsturing bij vertraging of bij calamiteiten een beperking van de capaciteit oplegt, wordt voor lief genomen. De visie van spoorbeheerder ProRail is, dat een eenvoudige(r) spoorlayout de functionaliteit, de punctualiteit én de veiligheid van het treinverkeer verhoogt en wat je niet hebt, behoeft ook geen onderhoud meer en levert minder infrastoringen op. Uit de studies in het kader van OV SAAL middellange termijn en verwachte dienstregelingontwikkelingen blijkt dat er geen extra (planmatige) inhalingen op de Gooilijn nodig zijn. Inhalen en voorbijrijden kan nog in Weesp en in Hilversum bij de huidige railinfrastructuur. Daarmee wordt de herinrichting van de infrastructuur in feite gebouwd op de dienstregeling(verwachtingen). Naarden-Bussum blijft echter een PPLG (Primair Proces Leiding Bedien Gebied) en keren in Naarden-Bussum blijft dus in beginsel mogelijk (bij verstoringen), maar dat betekent wel dat je dan Linker Spoor moet rijden tussen Keverdijk en Naarden-Bussum of Crailoo Aansluiting West respectievelijk Crailoo Aansluiting Oost en Naarden-Bussum. Maar het station wordt in feite “een halte aan de vrije baan”. Een recent voorbeeld van een doorstroomstation is het station Utrecht Centraal, dat een paar jaar geleden volledig opnieuw is ingericht. Daar is in ieder geval gebleken dat de effecten positief zijn. Naarden-Bussum op weg naar 2 sporen Van oudsher is Naarden-Bussum een klassiek station: drie sporen voor reizigersafhandeling met een eilandperron en een zijperron, een passeerspoor 4 voor doorrijdende treinen in de richting Hilversum, een (voormalige) los- en laadplaats-outillage (de voormalige sporen 7 en 8, reeds verwijderd, maar zijn nog wel in de parkeerplaats aan te treffen, spoor 6 eindigt in een stootjuk vóór de overweg Gen. de la Reylaan), een fabrieksaansluiting naar de voormalige cacaofabriek Bensdorp en, wat verderop naar het spoorterrein van Crailoo via de aansluiting West. In het stationsgebouw zelf het traditionele plaatskaartenkantoor en het bagagedepot (met weegschaal!). Op het eilandperron de wachtkamer met koffievoorzieningen. Loketpersoneel, een comptabel voor de boekhouding, rangeerdersverblijf en een seinhuis met treindienstleider en overwegwachter. En de “Cst” natuurlijk: chef station die kantoor hield op het eilandperron met zijn assistenten. Zijn dienstwoning is nog altijd aanwezig. Kortom, Naarden-Bussum was een zelfstandige eenheid met diverse functies. Tussen Bussum-Zuid en de Karnemelksloot kent het spoor maar liefst 6 gelijkvloerse overwegkruisingen met het wegverkeer. Achtereenvolgens zijn dit de overwegen:
Bij de modernisering van de beveiliging van de Gooilijn in 1959 werden deze bediende overwegen alle omgebouwd tot ahobs, met uitzondering van de overweg Comeniuslaan/Zwarteweg. Deze naast Post T gelegen overweg werd door de overwegwachter bediend. Later is deze functie naar post Amersfoort overgegaan. Vanwege de brede oversteek over 6 sporen was hier een ahob niet wenselijk. Hiermee ligt het spoortraject door Naarden en Bussum over 4,5 kilometer in een zeer beperkte inbedding dwars door de bebouwing ter weerszijden van het spoortracé, enerzijds het centrumgebied van Bussum, aan de andere spoorzijde de wijk Het Spiegel. Om die reden was het in een tunnel leggen geen haalbare en betaalbare optie. Maar wat dan wel? Dit artikel beschrijft in hoofdzaak de veranderingen die in augustus 2019 plaatsvonden. Samengevat:
Om al deze wijzigingen mogelijk te maken en de hinder zoveel mogelijk te beperken, werd besloten tot een 23-daagse buitendienststelling om het werk in één keer te kunnen uitvoeren. Daarmee was dit het grootste en langdurigste ombouwproject van ProRail qua aaneengesloten buitendienststelling. Gekozen werd hier de vakantieperiode te gebruiken, zodat minder reizigers de hinder zouden ondervinden. De studies naar dit project hebben enkele jaren in beslag genomen: er is ruim 6 jaar voorbereiding aan vooraf gegaan.
De eerdere saneringen blijven hier buiten beschouwing. Zo is de laad- en losplaats en enkele sporen (6, 7 en 8) jaren geleden al verdwenen en kon ter plaatse een parkeervoorziening aangelegd worden. Het project wordt in fotoseries gevolgd met een indeling (waar mogelijk) naar bovengenoemde clusters van de werkzaamheden. Half mei werd het startschot voor het project gegeven. De onthulling van een bord op het voorplein van het station. Er zijn diverse partijen die in dit project samenwerken:
Verantwoording van de foto's Diverse fotografen stelden voor dit artikel hun foto's beschikbaar:
Ik ben allen zeer erkentelijk voor hun "ondersteunend bewijs".... De volgende referenties en bronnen zijn geraadpleegd Websites:
Geraadpleegde bronnen:
Eerst blikken we terug naar het verleden van station Naarden-Bussum met een rijke variatie aan materieeltypen en treinsoorten: Terug naar Toen
De voorbereidingen in de periode december 2018 tot en met juli 2019 Fotoreportage door Jaap van Hassel hieronder:
Hiermee worden de foto's uit de voorbereidingstijd in de periode december 2018 tot en met juli 2019 afgesloten. The days before: juli 2019. Post T in de nadagen van zijn bestaan Fotoreportage door Edward Bary hieronder:
Fotoreportage door Henk Koster hieronder:
De 23-daagse van Bussum en Naarden Eerst nog wat feitelijkheden en inzichten over de wijzigingen. Het bestaande PPLG Ndb (station Naarden-Bussum) wordt een emplacement zonder wissels met nieuwe spoornummers en seinnummers. Er komt tevens een nieuw PPLG CR, Crailoo. Met ook daar nieuwe sein en spoornummers. Men heeft besloten om het PPLG op te delen in twee PPLG’s, dat heeft te maken met de automatische rijweginstelling zoals deze werkt in Procesleiding, die daardoor beter kan functioneren met een optimaal gebruik om het “metro-achtige” baanvak te berijden. Een PPLG heeft rijwegen (de procesplanregels) die de treindienstleider (of ARI) instelt met normaal sein of geel knipper en is ingericht voor binnen de seinen keren. De vraag is interessant of bij een verstoring tussen Ndb-Hvs toch treinverkeer Ndb-Wp/Alm mogelijk (of niet) en bij verstoring tussen Ndb-Wp/Alm toch treinverkeer Ndb-Hvs mogelijk (of niet). Uit betrouwbare bron is vernomen, dat bovenstaande mogelijk is, zoals hiervoor beschreven. Men heeft gekozen voor hogere snelheid elke dag en minder verstoringkans doordat wissels die er niet zijn niet stuk kunnen. Als er dan een storing is zal op dát moment de bijsturingsmogelijkheid beperkt(er) zijn. Het is aan de vervoerder hoe die mogelijkheden te willen benutten (of niet). In Keverdijk (Kv) liggen overloopwissels. De bediening hiervan behoort tot de treindienstleider Weesp/Flevolijn (te Amsterdam VL-post), evenals de uit- en invoeging van de Gooiboog (Ndb Alm) op de Gooilijn. De grens tussen het beheersgebied Post Amsterdam en Post Amersfoort ligt bij de inrijseinen op KM 20.840. De Postgrens ligt bij KM 20.800. Post Amf verhuist overigens in september 2019 naar Post Utrecht Cartesiusweg, maar staat los van bovenstaande. Op vrijdagavond 2 augustus werd de bediende overweg Zwarteweg/Comeniuslaan rond 24:00 uur met afsluithekken, geplaatst vóór en aan weerszijden van de spoorbomen voor het wegverkeer afgesloten. De spoorbomen bleven daarna definitief gesloten. Het treinverkeer liep nog door tot plm. 02:00 uur op zaterdagmorgen. Daarna ving de feitelijke buitendienststelling aan. De 6 overwegen in Naarden en Bussum werden afwisselend gesloten voor aanpassing. Aangepast treinverkeer en businzet Alle Intercitys tussen Amersfoort en Amsterdam CS/Schiphol werden opgeheven. Omleidingsroutes van Amersfoort naar Amsterdam met IC’s via Utrecht Centraal. De internationale IC’s van/naar Berlijn werden omgeleid via Flevolijn/Hanzelijn (Almere - Lelystad) via Zwolle naar Deventer met vertrektijdaanpassingen. Alle stopbussen reden naar/van Weesp via (en met stops in) Hilversum Mediapark, Bussum Zuid en Naarden-Bussum. Vanaf Weesp dus overstap van/op normaal treinverkeer naar Flevolijn, Amsterdam en Zuidtak/Schiphol. Busdienst Hilversum - Weesp elk kwartier. Er reden geen bussen Hilversum Almere. De sporen 1-3 te Hilversum waren uit de richting Ndb afgesloten met een afsluitbord op wissel 5. Zie de foto van Rienk Nauta. Vanaf 8 augustus was pendel-treinverkeer mogelijk tussen Hilversum en Bussum Zuid. In de onderstaande fotoreportage is er voor gekozen de werkzaamheden in tijdsvolgorde, dus chronologisch te volgen, te beginnen op 3 augustus 2019. Aan deze fotoreportage van de werkzaamheden werkten verschillende fotografen mee. Dat betekent, dat per datum en per foto afzonderlijk de fotograaf is genoemd. Dat doe ik met hun initialen. Aan deze fotoreportage werkten mee:
Epiloog Het ombouwproject Naarden-Bussum is ruim een half jaar lang gevolgd. Van de allereerste voorbereidende werkzaamheden in december 2018 in de voorfase tot de feitelijke start van de werkzaamheden in augustus èn de 23-daagse buitendienststelling van 3 t/m 25 augustus 2019. Op maandag 26 augustus reden de treinen weer. Het was het grootste en langdurigste project dat ProRail in één grote klap tot stand heeft gebracht. Er is jaren van voorbereiding aan voorafgegaan; planningen maken, bestekken vorm geven en de spooraannemers instrueren. Honderden specialisten in de uitvoering hebben het project tot stand gebracht. Het project is geheel binnen de tijdfasering en zonder vertraging tot stand gekomen. Dat op zich is tegenwoordig al een compliment waard. De hinder voor de reizigers is mede dankzij de bewust gekozen zomervakantieperiode beperkt gebleven. De busdiensten als treinvervangend vervoer hebben goed gefunctioneerd. De gewijzigde sporenlay-out heeft het spoorlandschap in Naarden en Bussum drastisch veranderd. In het Naardermeer zijn ongelijkvloerse passages gemaakt voor mens en dier. De snelheid van de treinen in de spoorboog is verhoogd. Alle overwegen en de seingeving zijn technisch aangepast. De oude Post T aan de Zwarteweg/Comeniuslaan is gesloopt; een nieuw relaishuis is gebouwd bij Crailoo. De stationshal kreeg een nieuwe vloer. Het station krijgt aan de westzijde nog een nieuwe stationsentree. Ook daarvan doen we t.z.t. verslag. Het tweesporige tracé door Bussum is een grote verandering. Hoe het treinverkeer daar optimaal gebruik van zal maken, zal de toekomst leren. We gaan het nog meemaken of de plannenmakers een toekomstvisie hebben gehad. Ikzelf heb daar wel vertrouwen in, ondanks de stevige kritiek alom gehoord en gelezen, dat er “geen bijsturing in Bussum” meer mogelijk is omdat de (inhaal)sporen zijn weg gehaald. Die mogelijkheid is er wel degelijk nog in Weesp en Hilversum, in combinatie met het gebruik van de keringsmogelijkheden in Bussum Zuid en Naarden-Bussum, de overloopjes in Keverdijk, Crailoo en Hilversum. Met een creatieve exploitatie en goede benutting van de nieuwe infra kan er nog bijgestuurd worden. En met een beetje soepelheid hoef je een baanvak niet plat te leggen bij een versperring of tijdelijke beperking. Alle fotografen die bijgedragen hebben met hun foto’s zeg ik vanaf deze plaats mijn dank; het tijdsbeeld is voor de geschiedenis vastgelegd. Ter afsluiting Dit artikel wordt afgesloten met enkele beeldvergelijkingen. Dat zijn foto’s vanuit eenzelfde perspectief of standpunt, maar op verschillende momenten. Beeldvergelijkingen laten ons zien hoe de wereld om ons heen verandert, soms langzaam en gaan daar jaren over heen, soms in een korte tijd van slechts enkele weken. In het spoorlandschap zijn veranderingen ook gaande. Zo’n vergelijking wordt ook wel een “Toen en Nu’tje” genoemd. De beelden vormen naast elkaar gezet een aardige indruk hoe een locatie of situatie veranderd is. Kijk en vergelijk of zoek de verschillen.
|
Een terugblik na anderhalf jaar
Soms is het de moeite waard om nog eens terug te blikken. Als reiziger, als natuurliefhebber van het Naardermeer, als wandelaar of fietser, of gewoon omdat het mooie plaatjes oplevert. Rienk Nauta passeert de Voormeerpassage met enige regelmaat. Op de koude, berijpte zondagmorgen 10 januari 2021 ligt de Voormeerpassage er in alle rust bij. Bij het station Naarden-Bussum is het spoorlandschap inmiddels een vertrouwde omgeving geworden. Niets verraadt meer wat in 2019 een grote verandering te weeg bracht: de ooit bediende spoorwegovergang in de Zwarteweg/Comeniuslaan, het nabij gelegen seinhuis Post T en het meersporige emplacement leven nog voort in herinneringen met soms een beetje weemoed.
↑ → De Voormeerpassage is speciaal aangelegd voor fietsers en voetgangers waardoor passanten het "rondje Naardermeer" op een veilige manier de spoorbaan kunnen kruisen. Links de onderdoorgang, gezien in de richting Naarden (naar het noord-oosten), rechts gezien in de richting Bussum (naar het zuid-westen). Foto's: Rienk Nauta, 10 januari 2021. |
||||
|
||||
↑ → Naarden-Bussum, stationsomgeving ter hoogte van de spoorwegovergang Zwarteweg-Comeniuslaan. Foto's: Rienk Nauta, 10 januari 2021. |
||||
|
Archeologische “vondsten”: het laatste stukje Bensdorpspoor opgebroken
Anderhalf jaar na de verbouwing van het emplacement van het station Naarden-Bussum werd dan toch (eindelijk) het laatste stukje van het voormalige Bensdorpspoor ter hoogte van de spoorwegovergang in de Herenstraat opgebroken. Na de werkzaamheden in 2019 was in het wegdek dit stukje spoor achtergebleven en viel buiten het profiel en functie van deze ahob-spoorwegovergang en lag daarmee feitelijk in gemeentegrond. Spoorbeheerder ProRail vond dat de Gemeente Bussum dat maar moest opruimen. Bij vertrek van Bensdorp kwam het rangeerdeel bij uitrij-dwergsein 56 en stopontspoorblok St49 het beveiligde NX-gebied binnen. Bij de overweg Herenstraat (ovw 22C, km 22.951) lag het Bensdorpspoor buiten de afsluitbomen van de ahob-installatie en was aan weerszijden voorzien van stopborden S. Zie de BVS-tekening hieronder ten tijde van de NX-periode. Op de kop van de spoorstaven zijn opgelaste strips te zien voor de spoordetectie. Rangeerdelen naar de vroegere cacao- en chocoladefabriek om wagens cacao te brengen en te halen werden begeleid door de rangeerder die met een vlag het wegverkeer tot stoppen maande. Vanaf het emplacement werd het rangeerdeel geduwd naar Bensdorp gereden. De cacaowagens reden meestal samen met de VAM-vuilniswagens van Crailoo naar/van Naarden-Bussum in buurtgoederentreinen (via groepsstation Amersfoort). De cacaobonen kwamen als scheepslading uit de Westhaven in Amsterdam. De bediening van Bensdorp met spoorvervoer werd in mei 1996 gestaakt en ging de bevoorrading over naar het wegvervoer. De fabriek beëindigde de productie op deze locatie enkele jaren later en werd per 1 oktober 2002 officieel gesloten waarna het complex leeg kwam te staan. Het spoor eindigde de laatste jaren vóór de overweg in een stootjuk, maar het stukje spoor in het wegdek bleef liggen. De geur van cacao die altijd rond deze fabriek hing zal nooit meer terugkeren: het complex is gedeeltelijk gesloopt en wat behouden bleef werd verbouwd tot een multifunctioneel gebouw met enkele loftwoningen. Op 2 maart 2021 werd alsnog deze archeologisch vondst opgeruimd. De foto’s zijn van Jaap van Hassel.
|
↑ → Naarden-Bussum, 22 november 2017. Het Bensdorpspoor ter hoogte van de overweg in de Herenstraat, gezien in noordelijke richting. Het spoor lag buiten de ahob-installatie (rechts). Foto’s: Jaap van Hassel. |
||||
↑ → Naarden-Bussum, 22 november 2017. Foto links: het Bensdorpspoor ter hoogte van de overweg in de Herenstraat, gezien in zuidelijke richting. Op de achtergrond de bouwkranen van de herbouw en renovatie van de Bensdorpfabriek. Het spoor lag buiten de ahob-installatie. Foto rechts: de tweesporige overweg in de Herenstraat, gezien in noordwestelijke richting. Foto’s: Jaap van Hassel. |
||||
↑ → Naarden-Bussum, 22 november 2017. Het Bensdorpspoor als straatspoor ter hoogte van de overweg in de Herenstraat, gezien in zuidelijke richting. Op de achtergrond de bouwkranen van de herbouw en renovatie van de Bensdorpfabriek. Foto’s: Jaap van Hassel. |
||||
↑ → Naarden-Bussum. Foto links: 22 november 2017. Het Bensdorpspoor, geheel links, gezien in noordelijke richting tussen de overwegen Herenstraat en Meerweg/Veerstraat. Foto rechts, een jaar later, op 8 november 2018 dwergsein 56 (achterzijde) en het stopontspoorblok St49, gezien in zuidelijke richting. In het hoofdspoor is de wisseloverloop 47A/47B te zien. Zie bovenstaande BVS-tekening. Het stootjuk is hier geplaatst vóór de overweg Herenstraat. De bediening van Bensdorp was als gestaakt in mei 1996. Foto’s: Jaap van Hassel. |
||||
|
||||
Baarn, 23 juni 1995. NS-loc 6499 met trein 59218 (Naarden-Bussum Amersfoort) in de bossen bij Baarn. Achter de loc hangen vier gesloten schuifwandwagens die cacaobonen naar de cacao- en chocoladefabriek Bendorp in Bussum hebben gebracht. Dit vervoer werd in mei 1996 beëindigd. De loc zou later als Duitse Herder in rode kleur verder door het leven gaan. Foto: Roland Korving. |
||||