“Bramenstruiken op industriespoor”, een speurtocht naar overblijfselen van het soda- en glasvervoer"

met foto's van Tim Oosterlee (in de fotobijschriften zijn persoonlijke verhaal)

Op pagina 1 van dit thema “De Betuwelijn in perspectief” is onder het kopje Goederenvervoer Tiel Industrie via stamlijn Tla (Tiel Aansluiting) te lezen, dat Tiel over een industriespoor beschikte ten behoeve van het vervoer van de grondstof soda en het halffabrikaat glas, vervaardigd in de glasfabriek Maasglas (Hardmaas). Soda is de basisgrondstof voor de produktie van glas. Het eerste kwam uit Delfzijl, het tweede werd gefabriceerd in de Betuwe.

De geschiedenis

De bediening van deze klant langs het Amsterdam-Rijnkanaal op het industrieterrein Kellen vond tot de beëindiging in 1993 plaats met diesellocomotieven serie 24/2500. Eerst vanuit Utrecht (Amersfoort), later vanuit Arnhem Goederen, in latere jaren slechts enkele keren per week bediend. De locserie 22/2300 was op het tracé niet toegelaten vanwege de korte bogen en de radstand van deze locserie, hoewel deze noodgedwongen heel af en toe toch daar gereden heeft.
Een proefvervoer in 1995 om het glastransport nieuw leven in te blazen kreeg geen vervolg.
Andere transporten over deze stamlijn hadden een tijdelijk karakter zoals de afvoer van vuile ballast naar Tiel Industrie (beperkte vergunning), tijdelijk autovervoer naar diverse dealers op dit industrieterrein en tijdelijke buizentransporten.

De grondstof soda kwam in zogenaamde bollenwagens uit Delfzijl waar de productiefabriek stond en werd eerst via groepshoofdstations (Onnen – Amersfoort of Arnhem) getransporteerd met groepswagenladingtreinen en vervolgens met specifieke buurtgoederentreinen naar en van de klant gebracht. De foto’s van dit vervoer in de Betuwe staan op pagina 1.

In de NS-goederenorganisatie in de jaren ‘70/’80 waren de volgende groepshoofdstations in exploitatie:

• 11 Watergraafsmeer
• 21 Rotterdam Zuid Gst (IJsselmonde in de volksmond). Na de opening van Kijfhoek werd 21 daarvoor gebruikt.
• 31 Roosendaal
• 41 bestond niet, maar werd gebruikt voor Den Bosch (totdat het als groepshoofdstation werd opgeheven),
• 51 Onnen
• 61 Amersfoort
• 71 Elst (gesloten 1980)
• 81 Venlo/Blerick
• 91 Susteren
  

Hiermee ontstond een soort "sternet" waarmee de belangrijkste regio's in het land met elkaar verbonden waren.

Hoe kwam de soda in Tiel terecht? Dat ging in de jaren 70 als volgt:

• Belading van de wagens door de sodafabriek in Delfzijl, overdag.
• Buurtgoederentrein Delfzijl – Onnen reed in de (voor)avond.
• Groepswagenladingtrein Onnen – Amersfoort – reed ’s nachts.
• Buurtgoederentrein Amersfoort – Utrecht – Tiel reed in de ochtend/middag.
• Lossing van de wagens door de glasfabriek, overdag.
  

In groepswagenladingtreinen reden ook wagens met andere bestemmingen en andere beladingen mee. Via heuvelprocessen en uitsorteren kwamen de wagens in specifieke buurtgoederentreinen terecht die opnieuw samengesteld werden. Zo had de buurtgoederentrein van Tiel ook de wagens van Kesteren bij zich, dat later of eerder in dezelfde dienst bediend werd, met dezelfde locomotieven.

Het systeem kwam er dus in het kort op neer, dat op groephoofdstations verzameld werd uit de regio (voor een bepaalde richting), op het volgende groepshoofdstation uitgesorteerd werd voor de regio en via de buurtgoederentreinen de haarvaten van het goederennetwerk (de klanten) werden bediend.

Omgekeerd was het proces hetzelfde: de wagens met glas en de lege soda bollenwagens werden dan vanuit Tiel weer afgevoerd met de (dagelijkse) buurtgoederentrein en via groepshoofdstations verder getransporteerd, en het glas vaak ook met internationale goederentreinen naar het buitenland.

Eind jaren 80 werd het goederenvervoer bij NS gereorganiseerd met als steunpunten enkele Regionale Beheers Punten, de RBP’s met een gewijzigde goederentreinenloop. De noodzaak daartoe lag in de teruggang van het stukvervoer (minder klanten in de regio’s), de sluiting van enkele grote groepshoofdstations en een andere gewenste logistieke indeling. Het groepshoofdstation Elst was in 1980 al gesloten, na een voorafgaande gefaseerde afbouw vanaf de dienstregeling 1977/1978.

Wie meer daarover wil lezen kan het artikel “Goederenvervoer van de NS 1991/1992 van de auteurs Illya Vaes en Joost de Waal raadplegen in Maandblad Op de Rails 1991-6 en 1991-9 van de NVBS en verdere verwijzingen daarin. In die artikelen is al sprake van een goederen-organisatie met RBP’s (5-cijferige treinnummers), dus de opvolger van de organisatie met groepshoofdstations. In het artikel (met foto in Tiel !) komt de bediening van Tiel en Kesteren vanuit Utrecht ter sprake.

Per 2 juni 1991 werd de bediening (vanuit RBP Amersfoort) van Tiel en Kesteren op verzoek van de uitvoerende dienst omgedraaid: eerst werd naar Kesteren gereden, daarna Tiel Industrie.

Trein 55431 kwam om 9:55 uur te Kesteren aan (uit Utrecht GE), vertrok als 55432 om 11:00 uur naar Tiel (a. 11:15). Als 55433 (v. 11:40) reed men weer terug in de richting Kesteren, maar sloeg voor de sluizen rechts af om het industrieterrein te bedienen. Trein 55434 vertrok ten slotte om 12:29 naar Utrecht GE (13.50) Bron: Op de Rails 1991-9, pagina 206-212.

De sluiting van rangeerstation Elst vond, zoals hiervoor al opgemerkt, al in 1980 plaats met een gefaseerde ontmanteling al vanaf de dienstregeling 1977/1978. Zie bronvermelding: Op de Rails 1977-5, pagina 140-141.

Vergane glorie

Hoe staat het er voor met deze stamlijn? Opgebroken werd hij niet nadat het vervoer in 1995 definitief gestaakt werd en andere klanten waren er niet.
In 2008 maakte men bekend dat de aansluiting mogelijk "kan" verdwijnen zodat een nieuwe weg (...) kan worden aangelegd naar het locale industrieterrein, tenzij de glasfabriek bewijst dat het belang heeft bij de aansluiting. Zie ook het artikel in De Gelderlander van 17 juni 2008: "industriespoor behouden of opbreken".

Het tracé is nog steeds goed terug te vinden in de openbare ruimte, zij het overwoekerd.

Reden voor Tim Oosterlee op speurtocht te gaan naar dit vergeten stukje stamlijn. Vergeten spoorarcheologie, verborgen onder bramenstruiken, struikgewas en andere spontane begroeiingen, met een toekomst die niemand weet...

De onderstaande foto’s zijn allemaal door Tim Oosterlee gemaakt, te beginnen op 19 augustus 2013. In de fotobijschriften wordt kort toegelicht wat hij aantrof.
De fotoserie van begint op de spoordijk (de oprit naar de kruising met het Amsterdam-Rijnkanaal) tegenover de GAMMA ter plaatse van de Grote Brugse Grintweg, die de spoorlijn met een tunneltje kruist en waar het aansluitwissel zich bevindt van de stamlijn, in spoortermen beter bekend als Tiel Industrie Aansluiting (Tla). De kilometrering van dit punt ligt bij KM 30.990 (KM 0.0 ligt in Elst).

Per foto wordt een korte beschrijving gegeven wat vervolgens aangetroffen werd.

Geraadpleegde bronnen en literatuur:

• NVBS Maandblad Op de Rails 1991-6 (pagina 206 - 212) en 1991-9 (pagina 331 - 335): “Goederenvervoer van de NS 1991/1992/De binnenlandse goederendienst, van de auteurs Illya Vaes en Joost de Waal.
  • http://www.nvbsamf.nl/gsdl/collect/opderail/index/assoc/HASHdbb0/10a5c60f.dir/OdR1991206-212.pdf
  • http://www.nvbsamf.nl/gsdl/collect/opderail/index/assoc/HASH48c0/1c58caed.dir/OdR1991331-335.pdf
• NVBS Maandblad Op de Rails1977-5, pagina 140-141: “Komende veranderingen in Elst” – auteur Roef Ankersmit, pagina 140 - 141.
  • http://www.nvbsamf.nl/gsdl/collect/opderail/index/assoc/HASH784e/af1d0c92.dir/OdR1977140-141.pdf
    
• Zie website: NVBS Library Op de Rails onder Goederenvervoer: http://www.nvbsamf.nl/gsdl/cgi-bin/linux/library.cgi
  
• Dagblad De Gelderlander –Regio Rivierenland van 17 juni 2008: Tiels industriespoor, behouden of opbreken
  • http://www.gelderlander.nl/regio/rivierenland/tiels-industriespoor-behouden-of-opbreken-1.2728091
    
• Rail Magazine nr. 272, uitgave maart 2010, jaargang 32, pagina 30 - 35 met een artikel over de stamlijn Tiel door Erikjan Sachse onder de titel: “End of the line, Soda en glas in de polder bij Maasglas in Tiel”. Een volledig overzicht met foto’s en tekeningen.
  

Allereerst een overzichtskaart waarop de situering van de infrastructuur ten noordoosten van Tiel te zien is.

De stamlijn naar het bedrijventerrein Kellen kende na de onderdoorgang op maaiveldniveau van de Betuwelijn Tiel - Elst en de pal naastgelegen autosnelweg A15 een splitsing met een raccordement in noordelijke richting en een raccordement in noordwestelijke richting. De glasfabriek Maasglas ligt aan het einde van de noordelijke aftakking. Met de aanleg van de goederenspoorlijn Betuweroute direct noordelijk van de snelweg, moest de Grote Brugse Grintweg verschoven worden en deze kwam ten noorden van de goederenspoorlijn te liggen.
De Grote Brugse Grintweg gaat na de passage over het Amsterdam-Rijnkanaal over in de Spoorstraat naar Echteld en duikt meteen onder de Betuweroute, A15 en Betuwelijn door met een tunneltje. Een aftakking (is nu een T-kruising met stoplichten) gaat Lienden, Maurik, Ommeren en Eck en Wiel.
De Grote Brugse Grintweg geeft ook de verbinding tussen de beide bedrijventerreinen Kellen (ten westen van het kanaal) en Medel (ten oosten van het kanaal) en is derhalve van lokaal en regionaal belang.

Het kaartje geeft de verdere infrastructuur aan. Met betrekking tot oudere situaties wordt verwezen naar pagina 1, in het bijzonder naar de foto's van Kees van de Meene van 13 augustus 1960.
Ook de foto's van de bouw van het sluizencomplex in 1952 plaatsen een en ander in een breder historisch perspectief.

Al vanaf het begin is gekozen voor een strakke bundeling van deze verschillende vervoersassen, die ter plaatse dicht naast elkaar liggen.
Bij de aanleg van de autosnelweg A15 in de zestiger jaren in de Betuwe werd het wegtracé zodanig geprojecteerd, dat de passage over Amsterdam-Rijnkanaal direct naast de passage van de - enkelsporige - spoorbaan over het sluizencomplex kwam te liggen. Hiervoor moest het spoortracé verschoven worden in zuidelijke richting. De spoorbaan kruist het betonnen sluizencomplex met opgelegde stalen profielen waarop het spoor aangebracht is. De openstelling van het wegvak Meteren - Tiel met 2 x 2 rijstroken vond plaats op 8 februari 1960. De openstelling van het wegvak Tiel - Kesteren met 2 x 2 rijstroken was op 16 juli 1964. Op de website www.autosnelwegen.nl zijn dossiers aan te treffen met de aanleggeschiedenis van alle rijkswegen/autosnelwegen. De A15 is de drukst bereden autosnelweg met goederenvrachtverkeer tussen Rotterdam en het Duitse achterland.

De Betuwelijn (reizigersvervoer) kent in de daluren een uurdienst naar/van Arnhem, in de spitsuren een halfuursdienst, verzorgd door vervoerder Arriva sinds december 2012 (daarvoor Syntus, daarvoor NS).
De Betuweroute is opgeleverd en in gebruik genomen in 2007. Op 25 januari 2014 reed de 100.000e trein over het “A15-tracé-“ van de Betuweroute. Momenteel (2014) rijden zo’n 550 treinen per week over de Betuweroute. Het leeuwendeel van die treinen heeft de Rotterdamse haven als begin- of eindpunt.

Latenstein Latenstein is het oudste bedrijventerrein in Tiel. Het terrein is 30 hectare groot en er zijn zo’n 100 bedrijven gevestigd met in totaal ongeveer 800 werknemers, voor het overgrote deel middelgrote en kleine bedrijven (MKB). Veel van deze bedrijven kennen een lange historie op Latenstein. Meer nog dan op Kellen en Medel, zitten op Latenstein de geboren en getogen Tielse ondernemers. Sommigen wonen er ook. Het karakter van Latenstein is echter aan het veranderen. Door de diversiteit aan functies wordt Latenstein omgevormd van een gemengd bedrijventerrein naar een zogenaamd "werklandschap". Kellen Kellen is het grootste bedrijventerrein van Tiel, waar ook de meeste bedrijven zijn gevestigd. Kellen herbergt een mix van bedrijven. Op Kellen zijn autobedrijven gevestigd van bijna alle gerenommeerde merken. Hierdoor is Kellen de “autoboulevard” van de regio. Medel Veel bedrijven hebben gekozen voor Tiel als vestigingsplaats vanwege de centrale ligging en de goede ontsluiting op de (inter)nationale verbindingsweg A15 en op het Amsterdam-Rijnkanaal. Tot de gevestigde bedrijven behoren dan ook veel transport-, distributie- en handelsondernemende bedrijven. Maar ook wie zich nog wil vestigen, kan in Tiel rekenen op ruimte, vooral op het nieuwe bedrijventerrein Medel. Daar hebben zich al grote namen gevestigd als DHL, Lidl en Keune + Nagel. Dit bedrijvenpark is nog volop in ontwikkeling en zal over enkele jaren naar verwachting ruim 200 ha groot zijn met daarbij ongeveer 3.500 arbeidsplaatsen. Dat zijn niet allemaal nieuwe arbeidsplaatsen. Medel biedt ook ruimte voor bedrijfsverplaatsingen. Bron: http://uitintiel.nl/ondernemen/bedrijvenlocaties.html Kaart: detail van de Gemeenteplattegrond Tiel, 12e editie 2009, EMK Euromap Kartografie BV - Deventer.

De situatie op 19 augustus 2013

We beginnen op de Grote Brugse Grintweg, ongeveer tegenover de Gamma, waar de hekkenwoede van ProRail nog steeds niet heeft toegeslagen. Je kunt namelijk vanaf de openbare weg en middels twee trappen gewoon de spoordijk op, waarna je meteen zo goed als óp de aansluiting staat! In de verte zijn nog wat relikwieën zichtbaar: een ontspoortong met omzetstoel, die vind je maar weinig meer. Een bijpassende wissellantaarn ontbreekt ook niet. Een goed getraind oog ziet ook de witte baken die het voorsein van Tiel aankondigen. Rechts het hoofdspoor van Tiel naar Elst (- Arnhem), Het onbevoegd betreden van de spoorbaan is overigens verboden.		Een klein stapje terug staat het bord 'Rijden op Zicht'. Samen met een ATB-bord dat onderdeel uitmaakt van 3 opeenvolgende seinen die een inschakelsectie van de ATB aangeven.
Het ATB-bord op de rug gezien. Rechts de stamlijn, die duidelijk lekker richting maaiveld afloopt...		Overpad van niks naar nergens. Links, langs de hoofdbaan, het eerste bord uit de serie van drie, de aankondiging met 'kogelgaten' voor treinen uit de richting Kesteren.
Foto hierboven: nogmaals het overpad, gemaakt van afgekeurde dwarsliggers. Eigenlijk gewoon zoals het hoort... Wegens tijdgebrek ben ik de lijn niet naar beneden af gelopen. Wat je heen gaat moet je tenslotte ook weer terug, en dat zag ik niet zitten, mede gezien de dreiging van regen. Hier sta ik een eindje voorbij de gemeentewerf, de stamlijn maakt een boog naar rechts als hij op maaiveldniveau aankomt om daarna meteen een scherpe boog naar links in te gaan om onder de bruggen over het Amsterdam-Rijnkanaal heen door te gaan. Vroeger werd de bediening van de lijn gedaan door locserie 2400. De boog was te scherp voor de 2200'en... Rechts een detail van de Gemeenteplattegrond Tiel, 12e editie 2009, EMK Euromap Kartografie BV – Deventer. De situatie van de wegen- en spoortracés ter hoogte van het Amsterdam-Rijnkanaal bij de Prins Bernhardsluizen. Van boven naar onder: de Grote Brugse Grintweg naar Echteld, de Betuwegoederenroute, autosnelweg A15, de Betuwelijn Tiel - Elst en stamlijn naar het industriegebied Kellen lopen hier sterk gebundeld. Met uitzondering van de stamlijn (afdalend naar maaiveldhoogte) liggen alle tracés op verhoogde dijklichamen vanwege de passage met het kanaal en de sluizen.
Overwoekering alom: inderdaad is hier al bijna 10 jaar geen spoorvoertuig meer gepasseerd. Er valt ongeveer in het midden van de foto nog een spoorstaaf te ontdekken... Kijkrichting is richting hoofdbaan, de boog ligt naar rechts dus.		...richting Tiel-Aansluiting...
		Rijkswaterstaat is zo vrij geweest hun sluiscomplex voor autoverkeer af te sluiten middels een hek. Daarbij geen rekening houdend met eventueel treinverkeer. Nou moet er nog wel wat meer gebeuren voor er een trein kan passeren, maar goed...
...en richting Maasglas/Kellenseweg... Zelfs te voet is hier geen doorkomen aan...
Voor voetgangers heeft het ook geen zin: je loopt er zo omheen....
		...zoek de spoorstaaf...
		Hier stond ooit iets op, maar wát...?!.
Wederom een trappencomplex: geen hekken, dus....
		....en weer sta je zo weer op het spoor tussen Tiel en Kesteren. Dit is een verkeersbundel waar je met recht 'U' tegen mag zeggen. Van voor naar achteren: de Betuwelijn, A15, Betuweroute en (niet zichtbaar achter het geluidsscherm) de Grote Brugse Grintweg liggen hier in een nauwe corridor gebundeld naast elkaar. Vergelijk de situatie met het kaartje hierboven. De foto heeft een kijkrichting naar het noorden, zodat het station Tiel links ligt (naar het westen) en het station Kesteren rechts (naar het oosten).
....trap twee de dijk op...
Kijkje richting Kesteren...		...en richting Tiel...
Kom, we gaan weer naar beneden. Niet dat het nou zo vreselijk gevaarlijk is met 1 trein per uur per richting, maar we gaan verder met spoorzoeken. In de verte weer het RWS-hek.		"Under the bridges". Mooie schaduwen/lichtvlekken: dat is de spoorbrug. Daarnaast de brug in de A15. Verderop een dikke pijler voor de Betuweroute en een wat dunnere stalen pijler voor de Grote Brugse Grintweg, die een nieuwe brug heeft gekregen in verband met de aanleg van diezelfde Betuweroute.
En dat zie je dus hier. Omdat de Grote Brugse Grintweg strak ingeklemd zou komen te liggen tussen de A15 en de Betuweroute en zodoende de op- en afritten naar de aansluitende wegen veel te steil zouden worden (als het allemaal al aan elkaar te passen zou zijn geweest) is er een nieuwe brug gebouwd voor het lokaal verkeer ten noorden van de Betuweroute. De oude brug is weggehaald, maar de landhoofden waren te innig verstrengeld met de A15 dat die zijn blijven liggen. De voegovergangen van de A15-brug zijn kennelijk in renovatie: vandaar dat er wat steigerwerk zichtbaar is.		Onder de Grote Brugse Grintweg: onder de bruggen groeit niks omdat daar geen regen valt en is het spoor zelfs stoffig.
Om het spannend te houden moet hier ergens een wissel liggen... Nou ja, wat verderop, geloof ik....
		....hier dus. Verscholen onder allerhande struikgewas zijn er elementen van iets dergelijks zichtbaar...
Tussen de wisseltongen is een alternatief overpad aangelegd. In elk geval voldoende om met de fiets aan de hand mee het spoor te kruisen zonder je voertuig op te moeten tillen. Het wordt vrij frequent gebruikt, er is bijna geen begroeiing...! Misschien het werk van een spoorhaas...		Wisseltongen. Het lijkt erop dat het wissel na het proef-glasvervoer is omgelegd richting Kellenseweg. Dat is kan natuurlijk door iedereen gedaan zijn dus dat zegt niks.
		Wat voorbij de splitsing tussen glasfabriek en Kellenseweg. In de struiken links verdwijnt het spoor, ik ga verder richting glasfabriek...Op de achtergrond de heftorens van de sluisdeuren in het Amsterdam-Rijnkanaal. De kijkrichting is hier naar het zuiden en dus een beetje tegen de zon in gefotografeerd, die mijn spoorzoekerdag weer wat aangenamer maakte. Je staat toch op een plek waarvan je denkt: ben ik hier nou de enige...
Tussen meer dan manshoge braamstruiken staat dan toch de omzetstoel. Het is augustus (dat treft!) en de bramen zijn erg zoet, kan ik vertellen. Ik heb vanwege de braamstruiken niet geprobeerd of het ding nog functioneel was, maar gezien het struikgewas en de rommel tussen de tongen zal er niet veel beweging meer in zitten...
Als ik me heb omgedraaid is deze foto het resultaat. Het spoor is duidelijk zichtbaar, een maaimachine moet al genoeg zijn om het weer goed begaanbaar te krijgen. In de verte de schoorsteen van de glasfabriek. De glasfabriek Maasglas voerde eerst de officiële naam Maasglas BV/Glaverbel. In 2007 werd de naam van dit bedrijf veranderd in AGC Flatglass Europe, waarbij AGC staat voor Asahi Glass Company.		Zoals elk zichzelf respecterend bedrijf heeft ook AGC (Asahi Glass Company) een hek geplaatst om al te nieuwsgierige zielen buiten bereik van het productieproces en andere zaken te houden. Er is geen rekening gehouden met spoorvervoer: evenals RWS is het hek over het spoor heen geplaatst...
Met in de rug het hek is dit het uitzicht de andere kant op.		Terug naar het wissel-in-de-braamstruiken. Een poging daadwerkelijk het spoor richting Kellenseweg te volgen onderneem ik niet eens. Om te beginnen zou je iets met een bosmaaier moeten doen.
De toegangspoort van AGC met overweg. Een raccordement, met dientengevolge geen beveiliging. Overgestoken werd onder begeleiding van een rangeerder met rode vlag. Overigens moest je die mensen te allen tijde respecteren: veiligheidsschoenen laten nare putten achter in carrosseriedelen...		Struiken...
...en struiken.		Er was wel een vorm van beveiliging: middels S-borden. Deze staat 'op de terugweg', dit is dus richting het kanaal gezien. Naar de andere ben ik niet op zoek gegaan...
Dit bord betekent volgens het Seinenboek (2005) dat de trein of het rangeerdeel moet stoppen voor het bord. Op onderborden kon een nadere opdracht vermeld worden in (verkorte) tekstvorm. Indien geen onderbord aanwezig is, mag na het stoppen doorgereden worden. Of zou die S gewoon 'struik' betekenen... met als onderbord: “Ruim eerst begroeiing binnen profiel op”…..?		Van onderborden heb ik geen sporen kunnen ontdekken, dus mocht na stoppen verder gereden worden. De lantaarnpaal is blijkbaar van latere datum, want het S-bord staat op een eigen paaltje of zouden de spoorbeheerder en de wegbeheerder ieder hun eigen afdelinkje beheren?
We zijn afgeslagen. Ik merk dat ik het punt waarop het spoor de Kellenseweg verlaat niet heb vast-gelegd. Beginnersfout...? Ik voeg hem later wel in als ik in de gelegenheid ben geweest de plaat te maken...		Ook hier is door de begroeiing het spoor nauwelijks meer zichtbaar. Een verpakkingskrat is wat afwisseling in het decor.
Weer de krat... Ter hoogte van dit punt staan ook nog twee lantaarnpalen in het gras. Dit moet toch wel een plek zijn geweest waar geladen en gelost werd. Ik ben wederom vergeten ze op de foto te zetten....		....en toch nog steeds het spoor...
Veel struik, weinig rail. Het is er wel degelijk...		Naast de stamlijn loopt een watertje. Daar ligt deze wat mysterieus schuin gemaakte brug overheen. Het lijkt erop dat het bedrijf dat hier zit of zat iets met het spoor te vervoeren had en op deze manier eenvoudiger wagens kon laden en/of lossen. Geen idee of dat zo is: pure speculatie.
Aan de dikte van dit boompje kun je mooi zien hoe lang deze spoorstaven al geen wielen meer hebben gezien.
		Zo hier en daar is de begroeiing wat minder en is het spoor goed zichtbaar.
		....en de laatste foto van dit verslag, waarmee deze spoor-speurtocht abrupt eindigt. Ook weer wegens tijdgebrek en regendreiging (ook al was het meer dan 20 graden) ben ik niet verdergegaan. Het leek er ook niet interessanter op te worden. Maar als ik dan toch terugga voor nog een paar ontbrekende foto's kan ik wellicht het laatste stukje ook doen. Dan probeer ik ook of ik de sporen binnen het glasfabriek-hek nog op de foto kan krijgen!
De andere kant op....
Nabeschouwing De beelden van augustus 2013 geven een momentopname van de situatie ter plaatse. Navraag is gedaan bij de Gemeente Tiel en ProRail omtrent de toekomst van deze vervallen spoorinfrastructuur. Daarover valt op dit moment geen verdere informatie te geven. Er zijn in Nederland meer vervallen industriespoortjes waar geen zekere toekomst over te voorspellen is: Budel en de "olielijn" naar het voormalige oliewingebied in Nieuw-Schoonebeek. Een vervolg op dit thema is daarom voorlopig niet te verwachten, behalve wellicht met wat verse foto's door Tim Oosterlee. De situatie in 1960, 1964, 1965 en 1980. Kees van de Meene stelde naar aanleiding van dit artikel enkele van zijn foto's uit de jaren 1960, 1964, 1965 en 1980 beschikbaar uit zijn archief. Deze foto's hieronder in chronologische volgorde. Zie ook de andere foto's van deze locatie ter hoogte van de Prins Bernhardsluizen in Tiel op de pagina 1, De Betuwelijn in perspectief. Tiel Aansluiting industrielijn (Tla), bij km 30.990 in de spoorlijn Elst - Dordrecht; 5 maart 1960. Gezien in oostelijke kijkrichting. Foto: Kees van de Meene. Van rijksweg 15, later autosnelweg A15 (juli 1964 tot Kesteren) en Betuweroute (2007) is nog geen sprake. De witte woning rechts op deze foto staat aan de Grote Brugse Grintweg die de spoordijk (oprit naar kruising met de Prins Bernhardsluizen) met een onderdoorgang kruist. Op 15 februari 1964 passeert DE3-treinstel 131 (plan U) als trein 6127 Geldermalsen - Arnhem (plm. 15:03 uur) het viaduct in de Grote Brugse Grintweg. De trein rijdt hier dus van de fotograaf af, de kijkrichting is naar Kesteren. Aan de horizon de bouwportalen van de in aanleg zijnde snelweg en brug over het Amsterdam-Rijnkanaal met sluizencomplex. Rechts de industrielijn naar de glasfabriek Hardmaas en coatingbedrijf Bredero. Foto: Kees van de Meene. Tiel Aansluiting industrielijn (Tla), bij km 30.990 in de spoorlijn Elst - Dordrecht; 15 februari 1964. Het rangeerpersoneel begeleidt DE-loc 2457 en is bezig met het bedienen van de ontspoortong. Foto: Kees van de Meene. Tiel Aansluiting industrielijn (Tla), bij km 30.990 in de spoorlijn Elst - Dordrecht; 15 februari 1964. Links op de foto zijn de bouwketen te zien van de in aanleg zijnde rijksweg 15. De openstelling van het wegvak Tiel - Kesteren met 2 x 2 rijstroken was op 16 juli 1964. In de kast recht bevinden zich een bloktoestel en telefoon waarmee de communicatie en beveiliging plaatsvindt met de post op het station Tiel. Foto: Kees van de Meene. Een buizentrein, geduwd (!!) door loc 2457 op 15 februari 1964 op de industrielijn in Tiel. Foto: Kees van de Meene. Bij het bedrijf Bredero Price, gelegen aan de Zuiderhavenweg, werden de stalen buizen bekleed met bitumen of beton. Dit bedrijf had vooral in de jaren 1964 - 1968 veel vervoer, toen het buizen behandelde die bestemd waren voor het in die jaren aangelegde hoofdaardgasnet van de Gasunie. Daarvoor reden toen enige tijd bloktreinen. Ook daarna kwamen en gingen er nog veel wagens met buizen, voornamelijk voor pijpleidingen die in de Noordzee gelegd werden. Bredero verhuisde echter in 1973 naar Delfzijl. De buizen werden zowel aangevoerd als afgevoerd. (Bron auteur Erikjan Sachse in RailMagazine 272). Op deze foto werd de trein de stamlijn opgeduwd (en reed loc 2457 dus achterop), omdat de loc bij Bredero niet kon omlopen. Hetzelfde punt als de foto uit 1960 hiervoor, nu bijna 4 jaar later, op 15 februari 1964. Tiel Aansluiting industrielijn (Tla), bij km 30.990. Foto: Kees van de Meene. Een locomotor rangeert met sodawagens op het terrein van glasfabriek Maasglas. In beginsel was het productieproces een 24-uursbedrijf; 29 december 1965. Foto: Kees van de Meene. Glas wordt gemaakt van kwartszand (ook wel zilverzand genoemd), soda en verdere toeslagstoffen zoals kalk. In Tiel kwam het kwartszand en de kalk per schip aan, slechts soda werd per spoor aangeleverd. Dit had een tempo van vier of vijf wagens per dag.. “De Maas” werd in 1959 opgericht door het Belgische glasconcern Glaverbel, in samenwerking met de Nederlandse overheid. De glasproductie startte in 1963. In 1972 kwam het gehele Glaverbel-concern -en dus ook de fabriek in Tiel- in handen van de Franse BSN-groep. Deze werd op zijn beurt overgenomen door toetjesfabrikant Danone. Onder de hoede van Danone richtte BSN zich echter meer en meer op de productie van speciaalglas. In 1981 besloot BSN de vlakglasactiviteiten af te stoten. Glaverbel werd verkocht aan het Japanse bedrijf Asahi Glass Company (AGC). De naam van de fabriek veranderde in Maasglas. In 2007 nam het Japanse bedrijf de beslissing om de naam de veranderen in AGC Flatglass Europe. Deze naam staat tegenwoordig nog op de gevel van de fabriek in Tiel. (Bron auteur Erikjan Sachse in RailMagazine 272). Tiel Aansluiting industrielijn (Tla), kast met blokvenster met telefoon; 29 december 1965, met het opschrift: "Tr. op aansl. ind.terr." Foto: Kees van de Meene. Toelichting bij de foto's hieronder. Tiel Aansluiting industrielijn (Tla), bij km 30.990 in de spoorlijn Elst - Dordrecht;18 oktober 1980. Gezien in westelijke kijkrichting. Foto: Kees van de Meene. Een stop ontspoortong (op de voorgrond) zorgt dat een trein die de tong passeert ontspoort. Een stop ontspoortong wordt als beveiligingsmiddel toegepast op raccordementen die in verbinding staan met het hoofdspoor Door het plaatsen van een ontspoortong kan er geen trein zomaar het hoofdspoor in rijden. Als dit toch gebeurt wordt de trein of het railvoertuig door de tong naast de rails gezet. De stop ontspoortong ligt vooraf het feitelijke wissel (op de achtergrond) en ligt, bij doorgaand hoofdspoor, in een afleidende stand. Om van een raccordement het hoofdspoor op te rijden is speciaal toestemming nodig van de treindienst leider, in dit geval met de post op het station Tiel, km 32.836, dus bijna twee kilometer verderop. De bediening vindt ter plaatse plaats met een veiligheidsprocedure. Toelichting bij de foto hieronder. Tiel, 18 oktober 1980. Bloktoestel met bovenin de bediening van de aansluiting naar het industrieterrein met vergrendelde sleutel. Foto: Kees van de Meene. Sporensituatie Tiel, Wadenoijen en Tiel Aansluiting industrieterrein, naar de toestand in 1965. Bron: Sporenplan Online. Tiel, 18 oktober 1980. Bloktoestel met rechts het opsluitvenster "Tr. op aansl. ind.terr." van de handelinrichting van post T (treindienstleider) in Tiel. Foto: Kees van de Meene die de volgende toelichting geeft. De aansluiting van het Industrieterrein was beveiligd volgens de methode “heen en terug met opsluiten” (zie het Seinwezennummer OdR 1980 SW blz. 15). Dat ging met een slot op het wissel waarvan de sleutel vrijkwam uit de handelinrichting te Tiel (foto hierboven) en meegegeven werd aan de rangeerder. Bij uitgenomen sleutel was geen treinverkeer Tiel - Kesteren v.v. mogelijk. Desgewenst kon het rangeerdeel worden “opgesloten”. De sleutel werd dan in de blokkast bij de aansluiting (foto hierboven van 29 december 1965) in een slot gestoken en vastgezet via een blokslot met blokvenster “tr. op aansl.” waardoor de blokkering van Tiel – Kesteren werd opgeheven.

Tiel Aansluiting (Tla bij KM 30.990), opgebroken

Het aansluitwissel 761 en spoor 701 in het stamspoor van het raccordement zijn opgebroken en verwijderd, inclusief de bijkomende voorzieningen zoals de ontspoortong Ot761 en het bord “Rijden op zicht”. Het hoofdspoor EC tussen Tiel en Kesteren is ter plaatse veranderd in rechtspoor. Hoofdaannemer Strukton en VolkerRail loc 203-1 waren hier aan het werk met platte wagens (Klmos'n). Tevens is oude taludgrond van de hier hooggelegen spoorbaan afgegraven waar het raccordementsspoor afdaalde naar straatniveau. Gelijktijdig zijn in Kesteren (Ktr) de buiten exploitatie zijnde gebieden opgebroken.
Dit vond plaats tijdens een buitendienststelling vanaf woensdag 19 (19:00 uur) t/m zondag 23 augustus 2020. Geen treinverkeer Tl - Est. Arriva reed bussen tussen Elst en Tiel. De nieuwe situatie kreeg als ingangsdatum 24 augustus 2020.
Dit betekende nu ook het einde van de Tielse gemeentelijke aansluiting (vroeger Glasfabriek Hardmaas, soda- en glasvervoer) en coatingbedrijf Bredero (buizenvervoer).