In het lange Hemelvaartweekend van donderdag 21 t/m zondag 24 mei 2009 organiseerde de Museumstoomtram Hoorn-Medemblik een groot stoomfestival. Dit keer rond het thema Stations onder Stoom. Tijdens het festival vond op en rond de fraaie monumentale stations, gelegen aan de twintig kilometer lange museumspoorlijn tussen Hoorn en Medemblik, een groot aantal bijzondere historische activiteiten plaats.

Vier stations tussen Hoorn en Medemblik zijn in de afgelopen jaren gerestaureerd in de staat waarin ze in 1887 werden gebouwd, compleet met functionerende wachtkamer, kantoor van de haltechef, goederenloods en dienstwoning. Directe aanleiding voor het festival Stations onder Stoom was de definitieve afronding van de verwerving van de stationsgebouwen te Wognum, Twisk, Opperdoes en Medemblik voor de collectie van de Museumstoomtram. Dit werd mogelijk gemaakt dankzij de bijdrage die het museum als beneficiant van de BankGiro Loterij heeft ontvangen.
In Hoorn was het thema: station van oude ambachten: demonstraties van de bediening van klassieke seinen en wissels in het seinhuis, ritten op de voetplaat van een stoomlocomotief en rondleidingen door de restauratiewerkplaats.
Station Wognum stond in het teken als centrum voor de omgeving: activiteiten voor de jeugd, muziek en historische auto’s en het overladen van goederen.
Twisk beeldde het station op het platteland uit: demonstraties van dors- en ploegmachines onder stoomaandrijving.
Medemblik presenteerde zich als station tussen water: de door een paardenspan voortgetrokken stoombrandweerspuit Gorcum uit 1910 reed rondjes door het stadje, er waren rondvaarten met het stoomschip Noordzee, terwijl de Friesland de bootdienst met Enkhuizen onderhield, een tentoonstelling in het stationsgebouw met als thema: Stoomtrams door de Tijd. Een historische autobus van het Noordelijk Busmuseum pendelde tussen station en het Stoommachinemuseum.

Tussen Hoorn en Medemblik reed circa ieder uur een tram, die op alle stations onderweg stopte en daar trams uit de andere richting kon passeren. Er was bovendien gewerkt aan een gastoptreden door een bijzondere moderne trein, die voor het eerst te zien zou zijn in Noord-Holland, maar deze liet helaas verstek gaan.

Als donateur van de museumstoomtram wilde ik dit evenement mee beleven. Op zaterdag 23 mei 2009 reisde ik af naar Hoorn waar ik in het verleden al zo vaak geweest was (zie ook op deze website het thema Nederland > SHM en TS > stoomlocomotieven). Ruim 37 jaar geleden was ik getuige van de officiële opening van de museum stoomtramlijn Hoorn – Medemblik (SHM) door Prins Bernhard en de start van het eerste officiële rijseizoen, op 29 april 1972. In al die jaren daarna is de SHM uitgegroeid tot een volwaardig museumtrambedrijf waar je een bijzondere reis in de verleden tijd kunt maken.

De Museumstoomtram is het museum over de Nederlandse Stoomtramgeschiedenis.
De Museum Stichting beheert een collectie voormalig trammaterieel, een werkplaats/remise en exploiteert een toeristische museumlijn tussen Hoorn en Medemblik in het Westfriese landschap en maakt onderdeel uit van de Historische Driehoek. Tussen Medemblik en Enkhuizen vaart een historische bootdienst.

“Wat vindt u in het Museum? Geen vitrines”, zo vermeldt de website! Maar wèl een lokaalspoorlijn, een werkplaats, stationsgebouwen en locomotieven en rijtuigen die datgene doen waarvoor ze ooit gebouwd werden: rijden en vervoeren in een authentieke, landschappelijke omgeving!
Nadat de stoomtrams in Nederland werden opgeheven, zijn heel veel rijtuigen en locomotieven gesloopt. Niemand zag er de noodzaak van in om de stukken te behouden; ook werden rijtuigen verbouwd tot woningen, schuurtjes en duiventillen. In die tijd, de jaren na de Tweede Wereldoorlog, werd de waarde van cultureel rijdend railerfgoed nog niet onderkend. De Museumstoomtram (met zijn voorloper de Tramweg Stichting) wilde het weinige Nederlands stoomtrammaterieel dat er nog was bewaren, restaureren en uiteindelijk weer rijdend aan het publiek tonen op de spoorlijn tussen Hoorn en Medemblik die toen door NS was verlaten. Omstreeks 1965 werden daarvoor de eerste initiatieven genomen. Uit de museumcommissie van de NVBS kwam in dat jaar de Tramweg Stichting (TS) voort, die zich ten doel stelde historisch belangrijke tramrijtuigen en andere tramobjecten te bewaren, zo mogelijk in rijvaardige toestand. In die beginjaren gold als belangrijkste activiteit: redden wat er nog te redden was. Nu, 45 jaar later, biedt het Museum behalve de fraaie collectie Nederlands stoomtrammaterieel echter ook een grote collectie historische bagage, authentieke seinen en sein- en telegraaftoestellen en een grote hoeveelheid documentatie over Nederlandse stoomtramlijnen in het Stoomtram Documentatie Centrum, dat op afspraak bezocht kan worden.