elocs

Amsterdam Westelijk Eiland in 1970 en 2002

Luchtopname van emplacement Amsterdam westzijde, met zicht op Westelijk Eiland, seinhuis post I (ook wel seinhuis Westzijde genoemd), het IJ, Havengebouw en opstelterrein Bovendok / Westerdoksdijk. Het Havengebouw werd geopend op 14 mei 1960 door mevr. E. van Hall-Nijhoff, echtgenote van de toenmalige Burgemeester Van Hall (bron: http://beeldbank.amsterdam.nl/ Stadsarchief Amsterdam, foto nr. 010003030572) en kreeg het adres De Ruijterkade 7. De bouw startte in april 1958 in de bouwput op het afgegraven voormalige stoomlocomotievendepot. Verder is de Westertoegang onder het emplacement voor de scheepvaart te zien. Datum van deze opname niet precies bekend, maar plm. 1970. Foto: collectie B. Kers.

Ook hier zien we het Westelijk Eiland, nu ruim dertig jaar later, op 21 november 2002. Het fotostandpunt is nu vanuit het noordwesten. Het (afgegraven) tractieterrein van het voormalige stoomlocomotievendepot is volgebouwd met een gebouw voor de Kamer van Koophandel en het Verkeersleidingsgebouw / Technisch Centrum (1995) van ProRail. Bovenin het Midden Eiland waarop het Centraal Station is gebouwd en in 1889 in gebruik kwam. Door de aanleg van de sporen en het station op drie kunstmatige eilanden in een deel van het IJ, werd het Open Havenfront afgesloten van open water, maar zo werd wel voorkomen dat de oude stad doorsneden werd met spoorlijnen.

Foto: Your Captain Luchtfotografie (http://www.luchtfotografie.com). Zie ook: http://nl.wikipedia.org/wiki/Station_Amsterdam_Centraal

Baarn spoorwegravijn in 1925 en 1992

De Oosterspoorweg van Amsterdam naar Amersfoort (en verder naar Zutphen) kwam in 1874 in gebruik. Tegenwoordig noemen we deze spoorlijn de Gooilijn. Bij de aanleg ervan moest bij Baarn een ingraving aangelegd worden om de uitlopers van de hoger gelegen Utrechtse Heuvelrug te doorsnijden. In Nederland zijn ingravingen zeldzaam. Zo kwam ter hoogte van Baarn de spoorlijn in een verdiept ravijn te liggen. Het tracé door Baarn geldt als één van de eerste spoorwegravijnen; het zand werd benut voor de aarden baan van de spoorlijn. Eenzelfde doorsnijding treffen we aan bij Hollandsche Rading (Zwaluwenberg) in de spoorlijn Hilversum-Blauwkapel. Deze foto is genomen van het zogenaamde Kippenbruggetje, een voetgangersverbinding tussen twee wijken in Baarn over het spoor en een zeer geliefd fotostandpunt. We kijken in de richting Hilversum en zien een trein daarvandaan aankomen met een stoomloc van het type 3700. De datering van deze ansichtkaartfoto ligt nà 1925 en vóór de elektrificering van 1946, een meer precieze datum is vooralsnog onbekend. In 1925 is het emplacement uitgebreid met o.a. inhaalsporen. Er kwamen toen wissels en seinen op andere plaatsen dan voor die tijd. Links het bordespaal met twee uitrijvóórseinen; hier stond eerder (vanaf 1906) een voorsein, dat op oudere ansichtkaarten terug te vinden is. Rechts zien we seinhuis I (km 35). Foto: ansichtkaart collectie Jos Beerman (Uitgave: ABB, nr. 5349). Zie ook website van Nico Spilt: http://www.langsderails.nl index B, artikel Baarn in vroeger tijden.

Hetzelfde fotostandpunt als de foto hiernaast, nu op 20 juni 1992, met het Blokkendoostreinstel tijdens een extra rit ter gelegenheid van de Open Dag bij de ingebruikneming van het nieuwe stationsgebouw in Hilversum. Het emplacement Baarn kreeg eind 1958 stationsrelaisbeveiliging van het type AR (All Relayed) met daglichtseinen en de aanliggende baanvakken werden ingericht met automatisch blokstel, eveneens met daglichtseinen. Het AR-bedieningstoestel kwam op de begane grond in het stationsgebouw. De mechanische seinhuizen werden gesloopt. Baarn behield zijn AR-beveiliging tot de invoering van het computergestuurde systeem VPT (procesleiding) op de Gooilijn op 16 december 1996, met bediening vanaf post Amersfoort. Foto: Jos Beerman. Zie ook website van Nico Spilt: http://www.langsderails.nl index B, artikel Baarn in vroeger tijden.

Baarn spoorwegravijn in 1930 en 1971

We staan aan het einde van het middenperron in Baarn en kijken in de richting Hilversum. De voetgangersbrug over het spoor, het zogenaamde Kippenbruggetje, is gebouwd in 1911. Een stoomtrein naar Hilversum heeft het veilig staande uitrijsein van spoor 2 zojuist gepasseerd en seinhuis post I moet dit sein nog in de stand stop zetten. De datering van deze ansichtkaartfoto ligt omstreeks 1930 getuige het postzegelstempel. In 1925 is het emplacement uitgebreid met o.a. inhaalsporen. Er kwamen toen wissels en seinen op andere plaatsen dan voor die tijd. Foto: ansichtkaart collectie Kees van de Meene (uitgave Timmers 5370).

Een lange Intercitytrein bestaande uit Hondekopmaterieel (voorop stel 751) passeert met de maximale baanvaksnelheid ter plaatse van 110 km/uur de boog in Baarn over spoor 3 en is op weg van Amsterdam naar Amersfoort en verder. Op de achtergrond het zgn. “Kippenbruggetje”. Hondekopmaterieel in de Intercitydiensten van de Noordoostverbinding (Amsterdam – Groningen/Leeuwarden/Enschede) was jarenlang een vertrouwd beeld bij de passage van het spoorwegravijn in Baarn. Tegenwoordig wordt dat beeld bepaald door ICM-koplopers. Foto Nico Spilt, 1 augustus 1971.

Tielse goederenloods in 1984 en 2008

In de Tielse goederenloods van Van Gend en Loos (later DHL) vinden sinds 29 mei 1983 geen spoorse activiteiten meer plaats, maar is ze in gebruik geweest als opslagruimte. De recessie in het goederenvervoer in de tachtiger jaren en de steeds snellere stijging van de kosten van spoorvervoer ten opzichte van wegvervoer noopten tot nieuwe saneringen. Negen railbediende loodsen werden voortaan over de weg bediend vanaf nabijgelegen groepshoofdstations. Dicht gingen Almelo, Zutphen en Nijmegen per 26 september 1982, Leeuwarden, Breda en Goes per 21 november 1982 en Venlo, Tiel en Den Bosch per 29 mei 1983 (ingang zomerdienstregeling). De loods, gebouwd in 1882, werd in 2006 demontabel gemaakt, vervoerd naar het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem en aldaar weer opgebouwd. Zie: http://www.openluchtmuseum.nl. Aanvankelijk stond de loods op de nominatie om gesloopt te worden; DHL heeft aan de afbraak, verplaatsing en herbouw meebetaald. Foto: Peter van der Vlist, 19 mei 1984.

Bijna 24 jaar na de datum van de linker foto prijkt de Tielse goederenloods op 10 mei 2008 weer in al zijn glorie als een tijdsbeeld van het goederenvervoer per spoor van weleer in het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem, compleet met goederenwagons (geelbanders) en locomotor 285. Foto: Edward Bary. Zie ook: http://www.locomotor.nl. In de elektrische motorwagen (emr.) 520 van de Rotterdamsche Elektrische Tram (RET), “tramlijn 2 naar Charlois”, kunt u door het museum rijden en alle bezienswaardigheden voorbij zien komen. Op het laadperron staan de kratten, fusten, pallets, kisten, dozen en andere goederen gesorteerd klaar voor verlading in groepsstukswagons naar (groep Noord Nederland) Groningen, Zwolle, Meppel en (groep Limburg) Sittard en Maastricht.

Station Tiel in 1975 en 2008

Loc 3737 komt binnen in Tiel op spoor 1 met een extra trein en zal verder rijden in de richting Kesteren. De trein was ingelegd ten behoeve van het vervoer van ± 850 deelnemers aan het NVBS/MOROP-Congres onder treinnummer 63502 S. De route was: Amersfoort – Bilthoven - Utrecht Maliebaan - Geldermalsen – Kesteren-Rhenen –Nijmegen – Oss - ’s Hertogenbosch naar Tilburg. In 1974 kwam loc 3737 weer op de baan (persrit op 21 mei 1974, zie ook de pagina Nederland/NSM/stoomlocomotieven), na jaren te hebben stilgestaan in het Spoorwegmuseum (vanaf januari 1958). Na revisie was de loc weer bedrijfsvaardig. Onder de overkapping zien we de uitbouw waarin het bloktoestel was gehuisvest voor de bediening van seinen en wissels. Deze uitbouw is later verwijderd. Rechts het eilandperron en het gelijkvloerse overpad met afsluitbomen. Het stationsgebouw (van het type Sneek, 1881) is in 2002 gerenoveerd. Het stationsgebied is in 2007 heringericht: o.a. verplaatsing fietsenstalling, verplaatsing en vergroting parkeerterrein aan de noordzijde van het spoor. Aan de zuidzijde van het spoor richting Kesteren kwam een groot parkeerterrein. Tevens werd enkele jaren geleden het perron in oostelijke richting verlengd, inclusief het nieuwe, beveiligde overpad. Het stationsgebied in Tiel is opgeknapt. De nieuwe rijwielstalling (in dezelfde architectuur), een nieuw busstation en een voorplein met groot buitenterras geven het stationsplein een nieuw gezicht. In het station is eethuis Buiten Sporig gehuisvest (www.buitensporigeten.nl). Foto: Peter van der Vlist, 20 augustus 1975.

De Betuwelijn is vaak decor voor stoomtreinen, vooral langs het niet geëlektrificeerde baanvak tussen Tiel en Elst zijn vaak mooie foto’s zonder bovenleiding te maken. Het baanvak tussen Geldermalsen en Tiel werd in 1978 geëlektrificeerd. Op 24 mei 2008 passeert stoomloc 01 1066 (012 066-7) van de Arbeitsgemeinschaft Westfalendampf (http://www.westfalendampf.de/) met een Sonderzug als trein 38122 het station Tiel over spoor 2 (d: 18.57 uur) en rijdt letterlijk onder de draad uit. Het jaarlijkse uitje was een trip naar Amsterdam Centraal. Vanwege de werkzaamheden bij Driebergen-Zeist werd deze trein omgeleid via Tiel. De trein is hier op de terugweg naar Duitsland via Arnhem, Zevenaar. De eindbestemming was Menden (a: 23.15 uur) via Essen-Altenessen, Gelsenkirchen, Wanne-Eickel, Dortmund-Hörde en Fröndenberg. Voor het hele stationsgebied ontwikkelt de Gemeente Tiel een masterplan voor verdere herinrichting en bebouwing. Meer informatie op www.stationsweb.nl.

Schin op Geul in 1957, 2006 en 2009

De dubbelsporige spooraansluiting in Schin op Geul, de splitsing in de lijn naar/van Heerlen, resp. in de richting Wijlre/Simpelveld en verder, werd in 1996 verbroken en opgebroken. Het vorkstation Schin op Geul werd "halte op de vrije baan", dus alle wissels en seinen werden weggehaald (per 12 mei 1996, Aanschrijving Bedienings Voorschrift 195004). Deze situatie heeft ruim 10 jaar bestaan. Met ingang van 22 januari 2007 werd de huidige, enkelsporige aansluiting vanuit Wijlre gemaakt (Aanschrijving Bedienings Voorschrift H06051).
Hierdoor kon de ZLSM vanaf het rijseizoen april 2007 weer doorrijden naar Valkenburg, wat een vurige wens was van ZLSM en de toeristische lobby van de regio.
De wens om toeristisch Valkenburg weer aan te sluiten op het ZLSM-net werd mede gevoed nadat exploitatief Heerlen geen wenselijk eind- of startpunt bleek te zijn.
Het kopspoortje dient voor het keren van de locomotieven van treinen die in Schin op Geul eindigen en weer terugkeren. In het sein 352 brandt dan een witte lamp Vrijgave Rangeren. Doorgaande ZLSM-treinen naar Valkenburg rijden Linker Spoor tot de overloopwissels in Valkenburg; het seinbeeld van sein 352 laat dan een groene lamp zien.

Op bovenstaande foto’s zien we de diverse stadia van de infrastructuur. Van links naar rechts: stoomloc 4713 met kolenbakkentrein 7101 in de richting Heerlen (foto Kees van de Meene) op 19 april 1957, het stootjuk van het niet aangesloten spoor afkomend uit de richting Wijlre/Simpelveld (foto Gérard van Teeffelen) op 12 april 2006, dieselloc 6411 met een autotransporttrein in de richting Heerlen (foto Kees van de Meene) op 2 juli 2009 en tenslotte de situatie tijdens de Open Dag van de ZLSM op 11 juli 2009 (foto Edward Bary). Zie ook de pagina Nederland/ZLSM/Recente items op deze website.

Tiel spoorbrug over het Inundatiekanaal in 1974, 1989, 2004 en 2009

Het enkelsporige baanvak Tiel – Wadenoijen in de spoorlijn Elst – Geldermalsen (in gebruik genomen op 1 november 1882) kruist bij km 35.320 het Inundatiekanaal in Tiel West. Dit drie kilometer lange kanaal tussen de Waal en de Linge gold als overstortboezem voor het inunderen (onder water zetten) van de Betuwe en had een militaire functie welke een onderdeel uitmaakte van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Voor zover na te gaan is, is dat nooit daadwerkelijk uitgevoerd. Met vier damsluizen/bruggen en op de Waalbandijk twee loodsen voor inundatiemateriaal en een woning voor de wachter welke allen nog aanwezig zijn. Het kanaal is gegraven in 1878. Tussen september 2008 en april 2009 werd het uitgebaggerd en opnieuw ingericht in opdracht van het Waterschap Rivierenland, in samenwerking met de Gemeente Tiel en de Provincie Gelderland. Daarmee is het weer geschikt voor natuurontwikkeling en recreatie. Gelijktijdig werd hiermee een stukje cultuurhistorie hersteld. De oorspronkelijk enkelsporige stalen brug is in 1993 vervangen door een betonnen exemplaar waarbij ruimte is gehouden voor een mogelijk toekomstig tweede spoor. Aan de westzijde van de brug is de nieuwe halte Tiel Passewaaij gebouwd (geopend 16 april 2007).

Op bovenstaande foto’s zien we de enkelsporige spoorbrug over het Inundatiekanaal. Links passeert om plm. 17:25 uur trein 6060 op weg van Tiel naar Utrecht (foto Gérard van Teeffelen) op 19 augustus 1989 de brug. Op de tweede foto hetzelfde fotostandpunt; trein 6068 in de samenstelling SGM3 (stel 2946) + SGM2 (stel 2133)als trein 6068 om plm. 19:21 uur van Tiel naar Utrecht (foto Gérard van Teeffelen) op 31 augustus 2009. In de week van 31 augustus tot 4 september 2009 werd al het materieel (plan V/DDAR) in de treinserie (1)6000 vervangen door SGM i.v.m. een proef “Elke 10 minuten een trein” op de spoorlijn Utrecht - Geldermalsen” waarbij de rijkarakteristieken van SGM nodig was om de dienstregeling te kunnen halen. Op de derde foto passeert een plan V-treinstel van de dienst Utrecht – Tiel hetzelfde punt om plm. 11:00 uur op 16 mei 2004 (foto Edward Bary). Deze foto is diametraal tegenover de eerste twee gemaakt. Op de eerste twee foto’s ligt het station Tiel links, op de derde en vierde foto ligt het station Tiel rechts. De overweg in de Inundatiedijk Zuidzijde bestaat niet meer vanaf de in gebruik name van de tunnel Schaarsdijkweg. Deze tunnel voor wegverkeer is de wijkverbindingsweg tussen het stadsdeel Passewaaij en de Provinciale weg N834, een belangrijke ontsluitingsweg derhalve. In het kader van het ProRail-beleid tot reductie van gelijkvloerse overwegen wordt bij tunnel- of viaductbouw een nabij gelegen overweg opgeheven.
De rechter foto (van Edward Bary) tenslotte: NVBS-excursie (tweede rondrit) met loc 3737 voor een rondrit Rotterdam – Dordrecht – Nijmegen – Tilburg – Rotterdam passeert als trein 61052 S (Ddr - Nm – Ht – Tb via de Betuwelijn), bestaande uit 3 B’s (materieel 1924) + WR + A + 3 B’s (materieel 1924) de spoorbrug op 26 mei 1974 (a: 12.50, v: 13.06 uur).

Bronnen en links:
Hollandse Waterlinie: http://www.hollandsewaterlinie.nl/
Tiel Passewaaij; http://www.passewaaij.nl/content/de_wijk/station_passewaaij.php
Stations en spoorlijnen (database Stationsweb): http://www.stationsweb.com/afbeelding.asp?dir=tielpassewaaij&num=12
Waterschap Rivierenland: http://www.wsrivierenland.nl/

Hilversum in 1982 en 2019

De geschiedenis herhaalt zich

Het stationsplein in Hilversum heeft sinds de komst van de Oosterspoorlijn (HIJSM, 1874) vele gedaantewisselingen ondergaan. De meest ingrijpende was de sloop in 1990 van het fraaie stationsgebouw dat daarna werd vervangen door een verzamelkantoorgebouw (23 maart 1992) waarin de facade nauwelijks nog als station herkenbaar was. Tegen de sloop was destijds veel verzet vanuit de Hilversumse burgerij.

Het stationsplein is altijd een mengelmoes geweest van fietsenstalling, garages, horecagelegenheden en busplein. Na sloop van de bebouwing aan het Stationsplein en de Leeuwenstraat was het korte tijd mogelijk om vanuit een standpunt het hele station te fotograferen, in afwachting van de bouw van GAK-gebouw. Op de foto hierboven het oude station van Hilversum in 1982 na de eerdere kaalslag van de omgeving. Met de bouw van het GAK-kantoor (op de voorgrond de ruimtereservering) werd het zicht op het station weer belemmerd.

Amper 37 jaar later is het GAK-gebouw alweer gesloopt (in 2018/2019) en is het nieuwe stationsgebouw net als zijn voorganger in zijn geheel tevoorschijn gekomen. Dat levert een aardige beeldvergelijking op. Henk Koster fotografeerde op 17 maart 2019 een vergelijkbaar overzicht.

Ten behoeve van de sloop van het GAK-gebouw, links zichtbaar, moest de rijrichting van de bussen op het busplatform omgedraaid worden. Henk Koster legde dit vast op 28 augustus 2018.

Venlo grens in 1957 en 2020

Grensovergangen bij het spoor zijn voor de spoorwegliefhebber vaak interessante plekken vanwege het internationale reizigers- en goederenverkeer. Het materieel biedt vrijwel altijd boeiende foto’s. Voor wie treinen ook in het perspectief van het spoorlandschap beschouwt, is de railinfrastructuur minstens zo interessant: seinhuizen, klassieke beveiliging, stationsgebouwen, loodsen, bruggen, spoorwegovergangen en vrijwel alle outillage die nodig is en was om treinen te laten rijden, maken foto’s nog completer. Ze geven informatie over een tijdsbeeld van vroeger: Toen en Nu. Beeldvergelijkingen laten ons de verschillen en meestal ook de (technische) vooruitgang, vaak treffend zien. Een bekende fotograaf die met zijn fotografisch oog het spoorlandschap als geheel in beeld bracht, is Kees van de Meene.

Decennia lang trok Kees van de Meene (1935) door Nederland en delen van Duitsland en België om, gewapend met een camera en een speciale fotovergunning, een grote verzameling beelden aan te leggen van zo ongeveer alles wat met treinen en het spoor te maken heeft. Al reizende hield Van de Meene nauwkeurig bij wat hij deed en waar hij fotografeerde door aantekeningen te maken van de locatie, datum van de foto, treinstelnummer en de fotografisch-technische informatie: het soort film en de belichtingstijd, maar ook de kleinbeeldcamera’s waarmee hij fotografeerde. Alles werd systematisch bijgehouden in kleine schoolschriftjes, aanvankelijk zelfs met ingeplakte contactafdrukjes en hier en daar een schets van de situatie ter plekke. Deze combinatie van technische nauwgezetheid met de aanstekelijke geestdrift voor zijn onderwerp verlenen aan Van de Meene’s spoorfoto’s vanuit historisch perspectief een bijzondere betekenis. In maart 2014 verscheen zijn boek “Langs het spoor – Het fotografisch oog van Kees van de Meene”, een collage en selectie van zijn verzamelde werk. Aan dit boek is aandacht besteed op deze website, pagina Van de Leestafel.

Merijn Bary was onlangs voor een kort verblijf in Venlo. Tijdens een wandeling en met besef voor historie kwam hij langs de overweg de Bovenste Molen in de grensstreek en fotografeerde "een beroemde plek". De beelden naast elkaar gezet, leveren een verrassende gelijkenis, met 63 jaar tijdsverschil.

↑ Venlo, 15 oktober 1957. DB-stoomloc 38 3066 met reizigerstrein 1783 uit Mönchengladbach passeert wachtpost 15 en de overweg bij de Bovenste Molen en is nog enkele minuten verwijderd van zijn eindbestemming Venlo. De blokwachter houdt toezicht "op den veilige loop der treinen" en heeft de spoorbomen gesloten gedraaid. Foto: Kees van de Meene.

↑ ↑ Venlo, 12 augustus 2020. Een geëlektrificeerd baanvak, automatische spoorwegovergang (ahob), moderne beveiliging en elektrische locomotieven. De tijd heeft het beeld veranderd. Een containertrein met Traxx e-loc E 186 187-1 van de Europese leasemaatschappij Railpool, vervoerder Crossrail Benelux, is op weg naar Venlo. De containers hebben de Belgische of Nederlandse zeehavens als bestemming. Foto’s: Merijn Bary. Meer info over de spoorlijn Viersen - Venlo op Wikipedia, kijk hier.

Venlo, 12 augustus 2020. Tussen Venlo en het Duitse Kaldenkirchen ligt de grensovergang voor het spoortraject tussen Venlo ( - Viersen -) en Mönchengladbach. Er vindt veel internationaal goederentransport plaats. Een containertrein met Traxx e-loc E 186 187-1 van de Europese leasemaatschappij Railpool, vervoerder Crossrail Benelux, is op weg naar Venlo. De containers hebben de Belgische of Nederlandse zeehavens als bestemming. Bij deze overweg lag vroeger wachtpost 15 die ook de spoorwegovergang bediende. Vlakbij ligt De Bovenste Molen waar een Bilderberg Hotel is gelegen.
De beeldvergelijking tussen de foto's hierboven anno 1957 en 2020 in de Venlose grensstreek laat de verschillen zien. Foto: Merijn Bary.