Nieuwe tentoonstelling in Het Utrechts Archief
De stad uit met het Stichtse lijntje
Ruim een eeuw spoor tussen Utrecht en Baarn
Gepubliceerd op: maandag 18 januari 2010

Utrecht vormde tegen het einde van de 19e eeuw het startpunt voor een aantal lokaalspoorwegen die door de Nederlandse Centraal-Spoorweg-Maatschappij (NCS) werden geëxploiteerd. Deze maatschappij werd 150 jaar geleden opgericht en vormt de aanleiding voor de tentoonstelling De stad uit met het Stichtse lijntje, die op 16 februari 2010 in Het Utrechts Archief wordt geopend.
Hierin wordt een van de mooiste lokale spoorverbindingen uitgelicht, namelijk het Stichtse lijntje tussen Utrecht en Baarn.

De treinen tussen beide stations reden niet hard en stopten bij diverse haltes en stopplaatsen. Tussen Utrecht en Baarn waren dat er in totaal twaalf en alleen al in de Utrechtse binnenstad kon men op vier haltes in- en uitstappen: Utrecht Buurtstation, Amsterdamsche Straatweg, Vechtbrug en Blauwkapel. Vervolgens ging het via Groenekanschedijk, Bilthoven, Den Dolder (Doldersche weg), De Paltz, Soest Zuid/Nieuwe weg, Soest, Soestdijk en Baarn Buurtstation.
Al snel ontdekte men hoe plezierig het was om op deze manier te kunnen reizen tussen de stad en zijn groene omgeving. Er ontwikkelde zich een levendig forensenverkeer, waarmee het Stichtse lijntje een grote invloed had op de ontwikkeling van de omgeving van Utrecht.
Zo vestigde zich dankzij de spoorlijn de zeepfabriek in Den Dolder, waarmee het dorp zich verder vormde. Bilthoven begon met villabebouwing voor mensen uit de stad, en ook Soest en Baarn zijn begin vorige eeuw door hun ligging aan het spoor sterk gegroeid.
Behalve voor het werk trok men er ook in de vrije tijd graag met de trein op uit, de natuur in. De Biltse Duinen-express vervoerde in de jaren ’20 vele honderden gezinnen zomers naar het ‘Biltsche meertje’.

Wat voor de één een ontspannend tochtje was, was voor de ander hard werken, zo blijkt uit verhalen van spoorwegmedewerkers. Vele ploegen wegwerkers, rangeerders, sein- en wisselwachters hielden materieel en reizigers op de rails. Ook vrouwen werkten op het spoor, zoals de eerste chef van de halte Soestdijk, die pas op 52 jarige leeftijd in 1898 bij de NCS in dienst trad. De overwegwachteres die van 1928 tot 1942 in Bilthoven de overweg bewaakte, had bovendien haar trouwe hondje Bobby dankzij wie ze geen enkel belsignaal voor een naderende trein miste.

Aan de hand van affiches, oude foto’s, films, tekeningen en beschrijvingen van treinen, stations en omgeving gaat het spoor terug in de tijd. Spoorkaartjes en dienstregelingen tonen een intensief gereis sinds 1898. Stoomlocomotieven trokken de prachtige houten rijtuigen voort tot de komst van de elektrische trein vijftig jaar later, waarmee men sneller kon reizen.

Het Stichtse Lijntje is ook in een hedendaags perspectief gezet. De treinreis is per film opnieuw te maken, waarbij uitgestapt kan worden op enkele historische ‘halteplaatsen’.
De tentoonstelling biedt een prachtig beeld van ruim honderd jaar rond het spoor: het materieel, de (verdwenen) stationnetjes, de vele spoorwegbeambten, het opkomend woon-werkverkeer, het regionale toerisme, de reizigers: de tijd heeft niet stilgestaan.

De stad uit met het Stichtse Lijntje
Ruim een eeuw spoor tussen Utrecht en Baarn

Looptijd: 17 februari – 24 mei 2010
Plaats: Het Utrechts Archief | Hamburgerstraat 28 | 3512 NS Utrecht
Tijden: dinsdag t/m zaterdag 10.00 uur – 17.00 uur
Toegang: gratis

Bij de tentoonstelling wordt een speciale ‘Spoordag’ georganiseerd op zondag 18 april 2010.

Volg het spoor terug in de tijd
Een zondag met spoorvermaak voor de hele familie

Datum: Zondag 18 april
Plaats: Het Utrechts Archief | Hamburgerstraat 28 | 3512 NS Utrecht
Tijd: 13.00 – 17.00 uur
Toegang: gratis

Reis mee op het Stichtse lijntje van Utrecht naar Baarn of maak een eigen krant over alles wat met spoor te maken heeft. Speciaal op deze dag geven oud NS medewerkers een rondleiding door de tentoonstelling. Guus Veenendaal – historicus en auteur van een groot aantal boeken over de Nederlandse en Amerikaanse spoorwegen – komt vertellen over het spoor ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Bent of kent u een machinist of spoorwegbeambte, of heeft u vroeger bij het spoor gewerkt? Neem gerust uw oude foto’s, documenten en verhalen mee. Er zijn echte kenners aanwezig op het gebied van onderzoek naar spooronderwerpen die u graag op weg helpen.

Bron: persbericht dd. 29 december 2009 Het Utrechts Archief
Website: www.hetutrechtsarchief.nl