Pagina: [1] [Terug]


Benelux (materieel 1957)/Trek-Duw/Thalys en Fyra

De Beneluxtrein is de treindienst die sinds 29 september 1957 de verbinding onderhoudt tussen Amsterdam en Brussel. Deze dienst werd ingesteld na de elektrificatie van het grensbaanvak tussen Roosendaal en Essen. Het is een speciale samenwerking tussen de NS en de NMBS. Er waren oorspronkelijk plannen om ook naar Luxemburg te rijden, vandaar de naamgeving Benelux, maar tot exploitatie van deze route is het nooit gekomen, mede omdat het motorvermogen van de Beneluxtreinen niet voldoende was voor de sterke hellingen tussen Brussel en Luxemburg. Voor de Beneluxtrein geldt het gewone tarief, er is geen toeslag of reservering verplicht. De verbinding wordt door de NMBS aangeduid met de afkorting IC-B+.

Geschiedenis
De eerste Benelux-treindiensten werden verzorgd door het Materieel '57, een speciaal hiervoor gebouwde versie van de Nederlandse Hondekop, die geschikt was voor de Nederlandse bovenleidingspanning van 1500 volt en de Belgische bovenleidingsspanning van 3000 volt. Deze treinen hadden een donkerblauwe kleur, met een gele band aan de onderzijde. Van dit treintype waren 12 treinstellen beschikbaar:
  • 4 treinstellen gebouwd voor rekening van de Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen (NMBS) met de nummers 220901 t/m 220904
  • 8 treinstellen gebouwd voor rekening van de Nederlandse Spoorwegen met de nummers 1201 t/m 1208.

Het voordeel van de keuze voor treinstellen (toen nog ongebruikelijk bij internationale treinen) en later voor trek-duwtreinen was dat er zo eenvoudig kon worden kopgemaakt in de eindstations en in Antwerpen-Centraal, wat met een gewone getrokken trein veel tijd zou kosten. Verder werd er in de beginjaren gecombineerd gereden met de trein Amsterdam – Roosendaal – Vlissingen v.v., want Mat '57 kon met de gewone Hondekoppen gekoppeld worden. De route ging over de Oude Lijn (via Haarlem) naar Rotterdam en verder naar grensstation Roosendaal. De sluis voor de wisseling van de bovenleidingsspanning ligt even ten zuiden van Roosendaal.
Vanaf 1974 werden vanwege uitbreiding van de treindienst op deze lijn ook trek-duwtreinen ingezet, bestaand uit een NMBS-locomotief uit de 25.5-serie, rijtuigen I4 en Plan W en een tot stuurstandrijtuig omgebouwde Plan D. Deze locomotieven en rijtuigen kregen dezelfde kleurstelling als de Benelux-Hondekoppen.
Sinds 2009 stopt de Beneluxtrein op werkdagen niet meer in Brussel-Noord en sinds 2010 ook in het weekend niet meer. De bedoeling daarvan was een betere aansluiting op de Eurostar, maar de aankomsttijd in Brussel-Zuid is daarvoor nog steeds te laat. De NS hadden graag gewild dat ook Mechelen als stop vervallen was, maar NMBS-bestuurder Marc Descheemaecker gaf aan dat daar niet aan toegegeven wordt zolang in Nederland alle stations behouden blijven.

Treindienst met NMBS-locomotief reeks 11
Sinds 1986 worden op deze lijn NS-Intercityrijtuigen ingezet, getrokken of geduwd door een NMBS-locomotief reeks 11. Deze treinen kregen een nieuwe kleurstelling, een variant op de NS-Intercitykleurstelling, waarin het blauw van de NS is vervangen door het NMBS-rood. Mede vanwege de revisie van het ICR-materieel waren er begin jaren 2000 vaak niet genoeg 'rode' rijtuigen beschikbaar, en werden er ook enkele gewone 'blauwe' NS-rijtuigen in de trein opgenomen. De gebruikelijke samenstelling is een locomotief, zes rijtuigen en een stuurstandrijtuig.
Deze trein onderhoudt een uurdienst tussen de volgende stations:
Amsterdam Centraal – Schiphol - Den Haag HS - Rotterdam Centraal – Dordrecht – Roosendaal - Antwerpen-Centraal – Mechelen - Brussel-Centraal - Brussel-Zuid.
Op station Brussel-Zuid geeft de Beneluxtrein aansluiting op de Eurostar-treinen naar Londen.
In bepaalde gevallen - bijvoorbeeld bij langdurige werkzaamheden tussen Amsterdam en Rotterdam - wordt de Beneluxtrein omgeleid (via Haarlem, Gouda of Utrecht) of vertrekt deze vanaf een ander beginstation. Bij omleiding via Gouda wordt gestopt in Station Duivendrecht. Bij omleiding via Den Bosch stopt de trein in Amsterdam Bijlmer ArenA, Utrecht Centraal en 's-Hertogenbosch of is 's-Hertogenbosch of Roosendaal het begin-/eindstation.

Bediening van Antwerpen
Vanwege de bouw van de Antwerpse Noord-zuidverbinding van 1998 tot 2007 was er te Antwerpen-Centraal beperkte capaciteit en werd dit station op werkdagen overgeslagen door de Beneluxtrein. Er werd wel altijd gestopt te Antwerpen-Berchem. Sinds 26 maart 2007 rijdt de Beneluxtrein via de Noord-zuidverbinding en stopt deze weer altijd in Antwerpen-Centraal, maar nu op de diepe sporen (niveau -2). Deze verkorting van de route betekent een tijdwinst van ongeveer 5 minuten. Kopmaken is nu in Antwerpen niet meer nodig.
Het station Antwerpen-Centraal wordt nog steeds soms overgeslagen richting Brussel, doordat de uitrijhelling te Berchem enkel genomen kan worden indien de loc reeks 11 over zijn vol vermogen beschikt. Door de slechte staat van de locomotieven is dit niet altijd verzekerd. In dit geval rijdt de trein niet via de HSL 4-tunnel, maar via het oostelijke ringspoor rond Antwerpen. Vervolgens wordt er ofwel kopgemaakt in Centraal (met een tiental minuten vertraging tot gevolg), of wordt onmiddellijk afgedraaid naar het zuiden en gestopt in het station Antwerpen-Berchem.
Sinds de dienstregeling van 9 december 2007 stopt de trein enkel nog in Antwerpen-Centraal, en niet meer in Berchem. Hiermee is de Beneluxtrein één van de weinige treinen die door dit station rijden zonder te stoppen. Dit is gedaan om de reistijd te beperken, maar ook om te voorkomen dat pendelaars van Antwerpen-Berchem naar Mechelen en Brussel, deze trein zouden nemen, die op zich al vaak met capaciteitsproblemen kampt. De Beneluxtrein is dan ook steeds samengesteld uit 7 rijtuigen en een locomotief, dit in tegenstelling tot de soms 8 dubbeldeksrijtuigen die de NMBS inzet op deze verbinding. Verder stoppen ook de Thalys-treinen niet in Antwerpen-Berchem.

Vernieuwde rijtuigen en nieuwe locomotieven
De rijtuigen van de Beneluxtrein zijn vanaf 2007 uitgevoerd in een rood-roze-witte NS Hispeed-kleurstelling, en een vernieuwd interieur in de 2e klas. De stuurstandrijtuigen zijn echter niet behandeld en rijden dus in de oude kleur en met het oude interieur rond al is een enkel stuurstandrijtuig toch in de nieuwe kleur geschilderd.
De verbouwing tot NS Hispeed-rijtuigen zorgde voor extra druk op het rijtuigenbestand van de Beneluxtrein. De stuurstandrijtuigen worden niet gerenoveerd. Zodra de HSL-Zuid in bedrijf komt zullen zij worden afgevoerd. De stuurstanden van NS reizigers kunnen ze niet vervangen, omdat die niet kunnen samenwerken met dit type locomotief. Tevens blijken er bij de serie 11-locomotieven van de NMBS steeds vaker defecten te zijn. Mede daarom wordt af en toe de Beneluxtrein opgesplitst in twee delen: de dienst wordt dan uitgevoerd met een AM75-treinstel tussen Brussel-Zuid en Roosendaal en met een V-IRM-treinstel tussen Roosendaal en Amsterdam Centraal. Ook kan het voorkomen dat de desbetreffende trein opgeheven wordt. Reizigers kunnen dan enkel gebruik maken van de binnenlandse intercity of de stoptrein Antwerpen – Roosendaal. NS en NMBS discussiëren over de wijze waarop de beschikbaarheid van locomotieven moet worden aangepakt: NS wil dat NMBS de gereedstaande Bombardier TRAXX-locomotieven inzet, maar NMBS is van mening dat NS hiervoor teveel huur in rekening brengt. Sinds augustus 2008 werden in beperkte mate TRAXX-locomotieven ingezet, die in het najaar van 2008 een voor een worden herschilderd met rode flanken en een wit front, om ze te onderscheiden van de reeks 28 van de NMBS, die technisch identiek zijn aan die van NS Hispeed. Op het Belgische traject worden deze stellen getrokken/geduwd door een NMBS-locomotief, waarbij de NS-loc in vrijloop wordt meegenomen.
Vanaf 7 september 2009 worden de serie 11-locomotieven geleidelijk vervangen door locomotieven van de reeks 28. Met deze locomotieven is het niet meer mogelijk met trek-duwtreinen te rijden De stuurstandrijtuigen worden voorlopig alleen nog als getrokken rijtuigen gebruikt. Omdat NS Hispeed 2 stammen met PRIO's inhield voor de Fyra, moest een alternatief gezocht worden. Hiervoor zijn 2 stammen gevormd uit I6- en I10-rijtuigen van de NMBS.
Op 12 december 2009 trok de laatste serie 11-locomotief 1186 voor de laatste keer de Benelux-dienst. De dienst werd volledig overgenomen door de TRAXX-locomotieven, zowel de reeks 28 van NMBS als de reeks 186 van NS Hispeed.

Toekomst
Met de inmiddels in gebruik genomen HSL-Zuid en HSL 4 (Hogesnelheidslijn Schiphol - Antwerpen) zal de Beneluxtrein in de huidige vorm waarschijnlijk verdwijnen en worden vervangen door een Fyra-trein die over de hogesnelheidslijn rijdt. Door de gewijzigde route worden de stations Den Haag HS, Dordrecht en Roosendaal dan overgeslagen, waardoor deze stations de directe verbinding met Brussel en Antwerpen verliezen.
De Nederlandse reizigersorganisatie Rover is hier niet blij mee, ook omdat Rover verwacht dat de verbinding duurder zal worden, en heeft daarom een klacht ingediend bij de NMa. Ook de NMBS onderzoekt of het mogelijk is de Beneluxdienst toch te behouden. Eind 2007 liep er een proefproject waarbij dagelijks één doorgaande trein IC Brussel – Amsterdam en één omgekeerd (nrs. 613 en 633) zijn vervangen door binnenlands materieel met een overstap in Roosendaal.
Er zullen naast de Fyra-trein Amsterdam-Brussel (waar een toeslag voor moet worden betaald) twee alternatieve reismogelijkheden zijn:

  • een overstap in Roosendaal. De huidige stoptrein Roosendaal-Antwerpen heeft 12 haltes onderweg en is daardoor langzamer dan de Beneluxtrein. Mogelijk zal de Belgische binnenlandse Intercity, die vanuit Antwerpen tot Essen (het laatste station voor de grens) rijdt, worden doorgetrokken naar Roosendaal.
  • een overstap in Breda op een trein die over de hogesnelheidslijn naar Antwerpen rijdt. Of deze verbinding Antwerpen-Breda er komt is nog onzeker. Er is een politiek akkoord voor een Fyra-treindienst Den Haag - Rotterdam - Breda - Noorderkempen - Antwerpen - Brussel die 8 keer per dag zou rijden (twee-uurdienst), maar of die er echt komt is nog onduidelijk, door het beperkte draagvlak.

Bronnen: Wikipedia (Lijst van Nederlands Spoorwegmaterieel)
Meer specificaties en foto’s op: http://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_Nederlands_spoorwegmaterieel
Tevens is het maandblad Op de Rails van de NVBS geraadpleegd en Het Openbaar Vervoer (HOV).


Beneluxtreinstel 1204 (materieel 1957) op het terrein van de Lijnwerkplaats Amsterdam; 13 augustus 1957. Foto: Nederlandse Spoorwegen/Collectie foto-verzameling: Bas van Heezik. Gecombineerde trein 331/1231 respectievelijk naar Antwerpen en Eindhoven, bestaande uit Benelux NMBS-treinstel ELD2-220.902 en NS-treinstellen ELD4-642 + ELD2-381 + Pec + ELD2-326 bij binnenkomst te Amsterdam Sloterdijk (v: 14.42 uur); Amsterdam; 23 juli 1966.