Werkspoor
| Uit de collectie van Kees Wielemaker kreeg ik enkele originele fabrieksfoto’s in bruikleen om - met toestemming - enkele afbeeldingen op deze site te publiceren. Wie Werkspoor zegt, zegt rollend materieel. Ik ga kort terug in de tijd. Werkspoor NV was een Nederlandse fabrikant van rollend materieel. Het bedrijf is in 1826 opgericht door Paul van Vlissingen en Abraham Dudok van Heel met steun van Koning Willem I. Geschiedenis Het bedrijf werd in 1826 opgericht door Paul van Vlissingen als een reparatiewerkplaats voor stoommachines voor de Amsterdamse Stoombootmaatschappij waarvan hij mede-oprichter was. Dit bedrijf was oorspronkelijk gevestigd in Amsterdam (Oostenburg). In 1827 werd een voormalige rokerij van de Vereenigde Oostindische Compagnie gehuurd om uit te breiden. Samen met Abraham Dudok werd nu een bedrijf opgezet onder de naam Fabriek van Stoom- en Andere Werktuigen. Omstreeks het midden van de 19e eeuw had het bedrijf al 1000 werknemers, en ook werd het predicaat 'koninklijke' verworven. Men vervaardigde er stoommachines voor de scheepsbouw en de suikerindustrie, en ook stoomlocomotieven. Het bedrijf was sterk afhankelijk van regeringsorders. In 1913 werd de fabricage van spoorrijtuigen en staalconstructies verhuisd naar Nieuw Zuilen, tegenwoordig een wijk in Utrecht. Daar werden ook enkele beroemde bruggen gebouwd, zoals de Waalbrug bij Nijmegen, de Bommelse Brug bij Zaltbommel, en de Moerdijkbrug. In 1929 werd het telegramadres Werkspoor de officiële naam van het bedrijf. Vliegtuigen In 1930 kreeg Werkspoor van Albert Plesman de opdracht een vrachtvliegtuig te bouwen, naar het ontwerp van Joop Carley. De ontwikkeling van dit vliegtuig ging gepaard met problemen aan de motor (oververhitting) en het duurde tot 1931 eer de Jumbo zijn eerste vlucht maakte. Het enige exemplaar vloog twee jaar voor de KLM als vrachtvliegtuig en daarna nog zeven jaar als lesvliegtuig. Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog werd het toestel vernietigd tijdens een bombardement. Dit was het enige vliegtuig dat Werkspoor-Utrecht ooit heeft gebouwd. Werkspoor was eerder, in 1925, nog wel betrokken bij de Von Baumhauer helikopter. Stork-Werkspoor In 1954 fuseerde het bedrijf met Stork en bleef het bestaan als onderdeel van de Verenigde Machinefabrieken Stork-Werkspoor. Tot 1962 bouwde Werkspoor-Utrecht ook carrosserieën voor bussen. Rond 1968 had Werkspoor zoveel orders (o.a. voor de bouw van de treinstellen Plan V en een grote serie Amsterdamse trams) dat werk werd uitbesteed aan de Duitse fabrikant Düwag. Ondanks dat had de afdeling rollend materieel (afdeling Rolma) weinig toekomstperspectief omdat het bedrijf alleen aan de Nederlandse markt leverde. De directie heeft de afdeling Rolma in 1972 gesloten. Treinstel 840 van de NS is het laatste gebouwde rollend materieel (afgeleverd in 1972). De in 2002 geplaatste spoorbrug over het Amsterdam-Rijnkanaal ten behoeve van de spoorverdubbeling Amsterdam – Utrecht, heeft de naam Werkspoorbrug gekregen omdat deze brug vlakbij het oude fabriekscomplex van Werkspoor ligt. De er naast liggende al eerder gebouwde brug heet Demkabrug, naar de Demka staalfabriek in de omgeving. Werkspoormuseum Het Werkspoormuseum is sinds 1950 gevestigd op Oostenburg te Amsterdam, in een voormalige lijnbaan van de V.O.C. Dit gebouw is 500 meter lang en dateert van 1660. De begane grond toont voorwerpen uit de tijd van de Oostindische Compagnie, en de eerste verdieping is gewijd aan het industriële verleden van Werkspoor. Rollend materieel Voor al het gebouwde materieel voor spoor- en tramwegen verwijs ik graag naar de bron: de website van Wikipedia. |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
| Toelichting op de foto’s: |
| Werkspoor 1 Het terrein van Werkspoor Utrecht, met onder andere een zojuist gereedgekomen TEE-treinstel. Deze fabrieksfoto is in 1957 gemaakt. Op het terrein staan verder nog af te leveren Hondekoppen, goederenwagens en kolenwagens. Werkspoor bouwde in 1957 de motorwagens van de TEE-stellen. Zie ook de website van Nico Spilt, www.nicospilt.com, onder index Werkspoor(materieel). |
| Werkspoor 2 Nieuw afgeleverd vierwagentreinstel type Materieel 1954, ELD4, uit de eerste serie plan F (711 – 741) op een proefrit in Maarn, vermoedelijk 1957. |
| Werkspoor 3 Vierwagentreinstel ELD4 733 uit de eerste serie plan F (711 – 741) op spoor 2B in Amsterdam CS. Zie ook de website van Nico Spilt, www.nicospilt.com, onder index Hondekoppen (treinstellen Mat 54). |
| Werkspoor 4 Cabine TEE-treinstel. |
| Werkspoor 5 Cabine Hondekoptreinstel Materieel 1954. |
| Werkspoor 6 Hondekoptreinstel Materieel 1954, ELD4, . Interieur bagage-afdeling vierwagentreinstel (BDk-bak). |
| Werkspoor 7 Hondekoptreinstel Materieel 1954, ELD4, open 1e klasafdeling (A-bak). |
| Werkspoor 8 TEE-treinstel open 1e klasafdeling. |
| Werkspoor 9 Hondekoptreinstel Materieel 1954, ELD4, gesloten 1e klas coupé-afdeling. |
| Werkspoor 10 Hondekoptreinstel Materieel 1954, ELD4, restauratie-buffet-afdeling. |
| Werkspoor 11 Hondekoptreinstel Materieel 1954, ELD4, open 2e klasafdeling (B-bak). |
| Werkspoor 12 Hondekoptreinstellen Materieel 1954 in aanbouw op de casco-stand. |
| Werkspoor 13 Hondekoptreinstellen Materieel 1954 draaistellen-afdeling. |
| Werkspoor 14 Hondekoptreinstellen Materieel 1954, afgeleverd draaistel EMh 5230. |