[1] [2] [3] [4]

Een dagje Drei Annen Hohne (Harz)

Onderdeel van mijn vakantie in de Harz (verblijf in Hotel Harzhaus in Benneckenstein) van 12 t/m 19 juli 2013 was een dagje rondhangen op het station Drei Annen Hohne. Als datum werd 18 juli gekozen, een zonnige dag.
Het station is een leuke "hangplek" voor wie de aankomende en vertrekkende treinen wil zien en fotograferen en vooral de typische bedrijvigheid van het stoombedrijf wil waarnemen.
Genoeg te zien dus. Hieronder mijn verzamelde spots.

Aankomst en vertrek

Op deze dag vertrok ik om 10:06 uur uit Benneckenstein met Triebwagen 187 019, trein 8902 (Eisfelder-Talmühle - – Wernigerode), aankomst in Drei Annen Hohne om 10:44 uur.
Met trein 8929 (loc 99 7245) vertrok ik weer uit Drei Annen Hohne (v:15:40) naar het 16 km verderop gelegen Benneckenstein (a:16:19). Het resultaat van mijn herinneringen in de foto's hieronder.

Maar eerst wat geschiedenis

Station Drei Annen Hohne is een station van de Harzer Schmalspurbahnen (HSB) en is een belangrijke verbindingsader van het hele spoorwegennet van de Harz. Het station verbindt de Harzquerbahn (Wernigerode - – Drei Annen Hohne - Eisfelder-Talmühle - Nordhausen) met de Brockenbahn (Drei Annen Hohne -– Brocken). Het station is geopend in 1898 en wordt vooral gebruikt als overstapstation of als beginpunt voor toeristen om naar de Brocken te gaan.

Sperrgebiet

Het traject naar de Brocken (19 km vanuit Drei Annen Hohne) werd op 13 augustus 1961 voor het publiek gesloten na de start van de bouw van de Berlijnse Muur. In de Koude Oorlog werd door de Russen en de DDR vanaf de Brocken het Westen bespioneerd en afgeluisterd. Alleen het plaatsje Schierke kon nog met een speciaal vervoerbewijs worden bereikt. Het traject naar de Brocken werd vanaf 1961 alleen nog gebruikt om goederen zoals kolen, olie en bouwmateriaal voor de grenstroepen te vervoeren. Ook soldaten van de DDR en de Sovjet-Unie maakten gebruik van de lijn om naar hun posities op de berg te kunnen reizen. Na de eenwording van Oost- en West-Duitsland in 1990 was het nog maar de vraag of de Brockenbahn opnieuw voor reizigersverkeer in gebruik zou worden genomen. Na aandrang van verschillende enthousiastelingen en de politiek gaf Dr. Horst Rehberger de Brockenbahn een tweede kans. Na renovatie werd de Brockenbahn op 15 september 1991 met twee stoomlocomotieven (99 5903 en 99 6001) heropend. Het is de grootste toeristische trekpleister van de Harz geworden met jaarlijks een miljoen reizigers, waaronder vele spoorwegliefhebbers en natuurliefhebbers van het Nationalpark Hochharz. In de regionale economie van het Harzland vormt de HSB een belangrijke (toeristische) bijdrage.

Sinds de privatisering exploiteert de Harzer Schmalspurbahnen (HSB) met ingang van 1 februari 1993 de Brockenbahn, Harzquerbahn en de Selketalbahn.

Treinverkeer

De lijn naar de Brocken, de Brockenbahn staat bekend als Kursbuchstrecke 325 en als zodanig in dienstregelingen aangeduid. De lijn naar Nordhausen, de Harzquerbahn is Kursbuchstrecke 326.
Vanuit Drei Annen Hohne rijden er stoomtreinen naar de Brocken, met op de heenweg een 10 minuten lange tussenstop in Schierke. Hier wordt door de locomotief extra water ingenomen om de bergtocht naar de Brocken te kunnen volbrengen. Op de terugweg stopt de trein ca. 3 minuten in Schierke. De snelste trein kan in 49 minuten de top van de Brocken bereiken. De Brockenbahn is het enige traject van de HSB dat uitsluitend door stoomtreinen wordt bereden. De kosten voor een kaartje naar de Brocken bedragen sinds 2013 € 21,- voor een enkele reis en € 32,- voor een retour. Hierbij maakt het niet uit op welk station van de HSB opgestapt wordt (eenheidstarief).

Het station werd in 1898 gebouwd door de Nordhausen-Wernigeroder Eisenbahn-Gesellschaft (NWE), nadat de Harzquerbahn was geopend. Eerst heette het station Signalfichte en later Signalfichte–Hohne. Later kwam de naam Drei Annen Hohne, als verzamelnaam van de plaatsen Drei Annen en Hohne die in de directe omgeving van het station liggen.
Voor de normaalspoor verbinding naar Elbingerode werd een apart station gebouwd aan zuidelijke kant van het Harzquerstation. Door een tunnel werden de beide stations met elkaar verbonden. Het traject naar Elbingerode werd op 1 december 1965 stilgelegd. Tegenwoordig wordt het perron van het spoor naar Elbingerode als fietspad gebruikt. Het stationsgebouw werd nog enkele jaren na de opheffing van de spoorverbinding als Mitropa-Gaststätte gebruikt maar is nu geheel vervallen.

In het jaar van de bouw van het Harzquerstation (het huidige station) werden er tegenover hotels gebouwd voor de toeristen. Later werden ook grote parkeerplaatsen gebouwd voor de bezoekers van de Brockenbahn.
De treinen uit Wernigerode berijden eerst het Drängetal, een smalle en bochtige engte in dit deel van de Harz.

Als gevolg van diverse overstapverbindingen wordt met treinen (de directe koersrijtuigen) en de locomotieven druk gerangeerd. De stoomlocs worden opnieuw met water bevoorraad aan de zogenaamde waterkolom en het materieel voor de ritten naar de Brocken wordt hier om veiligheidsreden kort geïnspecteerd en technisch nagekeken. De meeste treinen komen uit en gaan naar de Brocken vanuit Wernigerode. Vanuit Drei Annen Hohne worden ook wel tussenslagen naar de Brocken gemaakt. Vanuit Nordhausen loopt dagelijks één doorgaande verbinding via Drei Annen Hohne naar de Brocken, het treinenpaar 8920/8929. Alle treinen naar de Brocken rijden met stoomlocomotieven. De loc voor 8920/8929 overnacht in Nordhausen maar wordt regelmatig uitgewisseld. De andere locomotieven overnachten in het depot in Wernigerode. Op de lijn naar Eisfelder Talmuhle rijden ook Triebwagen, diesel-electrische motorrijtuigen. In het zomerseizoen rijdt in enkele treinen een open “Aussichtswagen” mee, hierin kunnen ook fietsen meegenomen worden.

Drei Anne Hohne ligt op een hoogte van 543 m u.NN (Normalnull, de Duitse maatstaf voor hoogtebepaling), de HSB-dienstregeling geeft 540 m aan. Het station heeft 3 (perron)sporen, Richting Schierke en Eland lopen de enkelsporige trajecten voor een klein stukje in een boog parallel tot aan de gelijkvloerse overweg in de autoweg L100. Dit is een beroemde spottersplek vanwege de mooie ligging en het aanzetten van de stoomlocs.

De locomloop

Als oud-medewerker locomlopen bij NS (1979-1981) ben ik natuurlijk geïnteresseerd in de inzet van de locomotieven. Wie een dagje rondhangt, ziet meestal na enkele uren dezelfde stoomlocomotieven voorbij komen. Dat heeft natuurlijk te maken met het aantal beschikbare en dienstdoende locs die zijn ingedeeld in de zogenaamde locdienstomloop.
Per dag doen 6 stoomlocs dienst om alle treinen te kunnen rijden. Hiervan starten 5 locs vanuit Wernigerode (en keren aan het eind van de dag daar weer terug) en 1 loc start vanuit Nordhausen (en keert daar aan het eind van de middag weer terug), tenzij een uitwisseling voor onderhoud of revisie (in de werkplaats Wernigerode) gewenst of noodzakelijk is. Wie de locs wil volgen in hun diensten is de locomloop interessant. In de locdiensten 1, 3, 4 en 5 zitten de tussenslagen Drei Annen Hohne - Brocken v.v., zodat de meeste locs vrijwel de hele dag op pad zijn voor ze op hun thuisbasis (depot) terugkeren. Locdienst 6 (start met trein 8920 Nordhausen - Drei Annen Hohne) maakt in zijn dienst een tussenslag Drei Annen Hohne - Eisfelder-Talmühle v.v. alvorens met trein 8929 weer in Nordhausen terug te keren.
Voor de complete omloop van deze diensten klik hier (pdf-bestand). Auteur Jos Beerman – Amsterdam, copyright © 2012. De zomerdienst 2012 is gehanteerd, maar de omloop wijzigt in opvolgende jaren niet of niet veel. Voor de volledigheid worden in dit overzicht ook de diensten van de depots Nordhausen, Gernrode en Wernigerode voor de diensten van de Triebwagen weergegeven (+ Gernrode 1 stoomlocdienst).

De 6 stoomlocs verzorgen samen dagelijks 28 stoomtreinen.
Locnummers zijn niet automatisch gekoppeld aan (omloop)dienstnummers. Dat wil zeggen, dat op een andere dag de locs andere dienstnummers kunnen rijden; het hangt af van onderhoud, revisies, kleine reparaties en beschikbaarheid.

In enkele fotobijschriften zal voor de liefhebber naar de dienstnummers verwezen worden.

Al met al, levert dit heel wat boeiend rangeerwerk in Drei Annen Hohne op. Wie een (mooie) dag uitkiest hoeft zich daar niet te vervelen.

En dan nu mijn foto’s.

Triebwagen 187 019 is als trein 8902 uit Eisfelder-Talmühle aangekomen in Drei Annen Hohne om 10:44 uur. Om 11:07 uur wordt doorgereden naar Wernigerode (a: 11:45 u.). Aan het eind van de middag keert het voertuig terug naar Eisfelder-Talmühle in een bijzondere treinsamenstelling: vanaf Wernigerode (v: 16:25) loopt de motorwagen achterop mee ("Zugschluss") in trein 8939 naar de Brocken, koppelt af in Drei Annen Hohne (a: 17:03) en vervolgt zijn weg om 17:18 u. als zelfstandige trein 8905 naar Eisfelder-Talmühle. Het zijn de laatste verbindingen van de dag naar de Brocken en via Eisfelder-Talmühle naar Nordhausen. In Wernigerode kan overigens uitwisseling plaatsvinden met een soortgenoot uit de serie 187, bijvoorbeeld ten behoeve van onderhoud of herstel van defecten in de centrale werkplaats. Van dit type zijn 3 exemplaren in depot Nordhausen gestationeerd, 1 exemplaar in depot Wernigerode.


Foto als hiervoor.

Loc 99 7235 (locdienst 3) met trein 8925 (Wernigerode - Brocken) bij aankomst in Drei Annen Hohne (11:03/11:15). Dit is de derde rit van de dag bergopwaarts; hiervoor reden de treinen 8931 en 8933.

Loc 99 7235 met trein 8925 (Wernigerode - Brocken) aan de waterkolom in Drei Annen Hohne.

Loc 99 7235 (locdienst 3) met trein 8925 (Wernigerode - Brocken) kort na vertrek (v: 11:15) uit Drei Annen Hohne. Rechts het spoor naar Eisfelder-Talmühle/Nordhausen, de Harzquerbahn (KBS 326).

Om 11:43 uur keert loc 99 236 (locdienst 1) met trein 8940 van de Brocken terug in Drei Annen Hohne. De loc heeft eerder trein 8931 van Wernigerode als eerste trein naar de Brocken gebracht en zal om 12:00 uur trein 8941 weer bergopwaarts rijden. Maar eerst moet er in 17 minuten gerangeerd worden en vers water geladen worden. In de middag worden dan nog de treinen 8930, 8939 en 8938 (resp. Brocken - Wernigerode - Brocken - Wernigerode) gereden. De loc is dan van 08:55 tot 20:00 uur op pad, zowaar een lange, langste dienst....

Loc 99 236 rijdt na aankomst naar de andere kant van de trein om weer aan te koppelen voor trein 8941 naar de Brocken. De beschikbare tijd is 17 minuten voor deze richtingkering.

Foto als hiervoor.

De stationschef van Drei Annen Hohne is behulpzaam met het omleggen van de wissels. Het materieel voor trein 8941 moet naar een andere vertrekspoor omgehaald worden i.v.m. de binnenkomst van andere treinen. Het past allemaal net in de beschikbare tijd, maar de Duitse gründlichkeit werkt stipt. Het is mooi zomerweer, dus de mouwen zijn opgestroopt. Op de achtergrond is nog juist de zonnecollector van de webcam te zien. Dus....mocht u thuis nog eens willen kijken, klik hier.

Rangeren met trein 8941. Loc 99 236 pakt zijn sleepje weer op.

Rangeren met trein 8941. Loc 99 236. Als ie "achter" vrij staat, kan ie om. Machinist en wisselwachter communiceren per portofoon. Het hoofduitrijsein staat op rood, maar het rangeerbord "W" laat voorbij rijden toe. De conducteur kijkt toe vanaf het achterbalkon. De webcam en enkele reizigers bekijken het tafereel.

Loc 99 236 staat klaar met trein 8941 (locdienst 1) naar de Brocken. Vertrek om 12:00 uur. Maar eerst nog even.....

.....water nemen en een kleine inspectie.

Foto als hiervoor.

Foto als hiervoor.

Loc 99 236 vertrekt met trein 8941 (locdienst 1) uit Drei Annen Hohne met twee minuutjes vertraging naar de Brocken (12:00 + 2). Het stationnement in Schierke heft de kleine vertraging weer op.

Foto als hiervoor. Als de rook is weggetrokken keert de rust weer voor eventjes terug op het station.

Een klein half uurtje later dan de vorige foto is er weer volop bedrijvigheid op het station van Drei Annen Hohne en zijn alle drie sporen weer met treinen bezet. Links op spoor 1 is trein 8903 uit Wernigerode binnengelopen met loc 99 7243 (locdienst 4) om 12:33 uur. De rijtuigen gaan onder hetzelfde treinnummer om 12:40 uur door naar Eisfelder-Talmühle. Loc 99 7243 gaat over op trein 8920 die op spoor 2 staat en naar Brocken gaat om 12:45 uur. Deze trein 8920 uit Nordhausen is aangebracht om 12:14 uur met loc 99 7245 (locdienst 6), die reeds omgelopen is. Loc 99 7245 gaat over op trein 8903 die dus op spoor 1 staat. Dit alles betekent dus weer een rangeerklusje met twee stoomlocomotieven. Tenslotte loopt op spoor 3 trein 8932 van de Brocken binnen om 12:36 met loc 99 7247 (locdienst 2) naar Wernigerode, vertrek om 12:52; deze loc wordt niet gewisseld en zien we later op de middag nog een keer terug. Even samenvatten op basis van vertrek:
Spoor 1 - loc 99 7245 - locdienst 6 - trein 8903 -> Eisfelder-Talmühle v: 12:40 u.
Spoor 2 - loc 99 7243 - locdienst 4 - trein 8920 -> Brocken v: 12:45 u.
Spoor 3 - loc 99 7247 - locdienst 2 - trein 8932 -> Wernigerode v: 12:52.

Foto als hiervoor.

De stationschef zwaait loc 99 7245 op die van spoor 2 naar spoor 1 moet en heeft het wissel daarvoor in de goede stand gelegd.

Als ook loc 99 7243 die van spoor 1 naar spoor 2 moet, is weggereden, rijdt loc 99 7245 naar spoor 1. Met slim rangeerwerk hoeft er geen meter teveel gereden te worden. De vraag waarom beide locs niet gewoon bij hun trein blijven, heeft met de omloop te maken. Dienst 4 eindigt de dag in Wernigerode, dienst 6 in Nordhausen.

Loc 99 7245 (locdienst 6) met trein 8903 naar Eisfelder-Talmühle, klaar voor vertrek (v: 12:40).

Vijf minuten later: loc 99 7243 (locdienst 4) met trein 8920 naar de Brocken bij vertrek (v: 12:45). De rijtuigen van trein 8920 komen uit Nordhausen (v: 10:16) en zijn als trein de eerste rechtstreekse verbinding naar de Brocken (a: 13:44) vanaf het zuiden van de Harz met doorgaande rijtuigen. In Drei Annen Hohne is van loc gewisseld, zie foto's hiervoor.

Foto als hiervoor.

540 Meter über Meer.

En dan is er even tijd voor koffie......of een Hasseröder Premium, maar de dag is nog niet ten einde. Tegenover het station ligt Hotel-Restaurant "Der Kräuterhof"'.

Rond half twee in de middag valt er weer wat te fotograferen: een tussenslagje naar de Brocken. Loc 99 7235 (locdienst 3) heeft om 13:24 uur trein 8926 van de Brocken in Drei Annen Hohne gebracht en zal teruggaan met trein 8927 om 13:39. De loc is al afgekoppeld en rijdt om naar de andere zijde van de trein via spoor 1. Rechts is een normaalspoor waterwagen te zien op rolbokken.

Trein 8927 staat op spoor 2 klaar voor zijn rit naar de Brocken, vertrek om 13:39 uur. Loc 99 7235 is nog water aan het innemen.

Foto als hiervoor.

Drei Annen Hohne. Voor het stationsgebouw langs loopt de lokale autoweg L100 die even verderop met een gelijkvloerse spoorwegovergang de spoorlijn naar de Brocken kruist.

Trein 8927 staat op spoor 2 klaar voor zijn rit naar de Brocken, vertrek om 13:39 uur. Loc 99 7235 is nog water aan het innemen.

Loc 99 7235 is nog water aan het innemen.

Vertrek (13:39) van trein 8927 naar de Brocken. Loc 99 7235 is de trekkracht.

Foto als hiervoor.

Wegwijzer op het perron in Drei Annen Hohne.

Loc 99 7237 (locdienst 5) loopt Drei Annen Hohne binnen met trein 8935 uit Wernigerode. Na het stationnement van 14:03 tot 14:15 uur wordt de rit voortgezet naar de Brocken. De loc zal pas om 19:30 uur weer in Wernigerode terug zijn (met trein 8934).

Om 14:22 uur vertrekt loc 99 236 (locdienst 1) met trein 8930 (Brocken - Wernigerode) uit Drei Annen Hohne. De loc werd eerder op de dag ook al gezien; zie foto's hiervoor.

Inmiddels is locdienst 6 om 15:14 u. ook weer teruggekeerd in Drei Annen Hohne van zijn tussenslag naar/van Eisfelder-Talmühle, het treinenpaar 8903/8904. Er moet water ingenomen worden voor de lange terugrit van twee uren met trein 8929 naar Nordhausen die om 15:40 uur zal vertrekken.

Nog gauw even een combispotje gemaakt met de rechts binnenlopende loc 99 7235 (locdienst 3, zie foto's hiervoor) die om 15:33 uur met trein 8929 van de Brocken afkomstig is. Loc 99 7245 neemt hem over voor de vervolgrit naar Nordhausen.

Loc 99 7245 rangeert snel naar zijn trein 8929 op spoor 2.

Loc 99 7247 (locdienst 2) loopt om 15:33 u. met trein 8937 uit Wernigerode binnen op spoor 1. De reis naar de Brocken wordt voortgezet om 15:51 uur.

De terugreis naar Benneckenstein wilde ik persé met een stoomtrein doen. Dan is deze trein de laatste mogelijkheid van de dag. Met trein 8929 (loc 99 7245, locdienst 6) vertrok ik weer uit Drei Annen Hohne (v:15:40) naar het 16 km verderop gelegen Benneckenstein (a: 16:19). In die richting is de Triebwagen van 17:18 uur als trein 8905 dan een eventuele laatste reisgelegenheid, maar met deze motorwagen was ik ’s morgens al heen gereisd naar Drei Annen Hohne.

Tussen Drei Annen Hohne en Elend in de bosrijke entourage van de Harz.

Foto als hiervoor.

Korte stop (15:52) in Elend.

Vervallen glorie langs de lijn.

Slingerend door de Harz.

Foto als hiervoor.

Foto als hiervoor.

Foto als hiervoor.

Foto als hiervoor.

Foto als hiervoor.

Kort voor het plaatsje Sorge steekt de spoorlijn met een gelijkvoerse overgang de Bundesstrasse Harzhochstrasse (B242) over. Langs deze weg liep tot 1990 de Duits-Duitse grens, de scheidingslijn tussen wat toen de DDR en de Bundesrepublik Duitschland vormde. Sorge is een plaats en voormalige gemeente (thans een deelgemeente van Oberharz am Brocken) in de Duitse deelstaat Saksen-Anhalt, gelegen in het Landkreis Harz. Sorge telt 119 inwoners maar heeft desondanks een station. Sorge lag tussen 1945 en 1990 aan de Duits-Duitse grens en was niet toegankelijk. Sorge is nu een toeristenbestemming en een halteplaats aan de Harzquerbahn.

Enkele meters na de spoorwegovergang kruist de spoorlijn de Warme Bode met een stenen boogviaduct. Een riviertje dat deel uitmaakt van het waterbeheersingssysteem in de Harz. Klik hier voor meer informaties, bron Wikipedia.

Korte stop (16:11) in Sorge.

Foto als hiervoor.

Tussen Sorge en Benneckenstein.

Trein 8929 met loc 99 7245 in Benneckenstein (16:19/16:20 u.) Hier eindigt mijn dagtrip naar Drei Annen Hohne.


Samenvatting en aanbevelingen

De Harz is een interessant verblijfsgebied. Natuur, treinen, historie, gastvrijheid en goede hotels en pensions. Via Drei Annen Hohne en Eisfelder-Talmühle (Harzquerbahn) en de Selketalbahn (Stiege - Alexisbad - Gernrode) is Quedlinburg te bereiken. Vervolgens kan met normaalspoor weer naar Wernigerode gereisd worden. Dit "rondje Harz" is beschreven op pagina 3 van het thema Uitgelicht.

Een bezoek aan de festiviteiten "125 Jahre Schmalspurbahnen im Harz" in 2012 staat op pagina 1. Een verslag van een bezoek aan de Brocken is vastgelegd op pagina 2.

Een dagje treinspotten bij de Harzer Schmalspurbahnen (HSB) levert interessante en fraaie beelden op van het spoorbedrijf. Wie daarbij station Drei Annen Hohne kiest, verveelt zich geen moment vanwege het drukke treinverkeer, vooral naar de Brocken. Op 18 juli 2013 was ik op deze locatie, waar de Harzquerbahn en de Brockenbahn samen komen. Wie ook oog heeft voor de materieelinzet, in het bijzonder de locomotiefdienst van de stoomlocomotieven, kan op één dag alle ingezette locs tegen komen. Op 18 juli waren dat:

Op andere dagen kunnen andere locomotieven andere diensten rijden.

De laatste jaren kent de HSB een enorme opleving in (hoofdzakelijk) toeristisch vervoer. Dat is niet altijd zo geweest. In de tijd van de dertig jarige Koude Oorlog (1960 – 1990) waren sommige stations en delen van het spoornet zelfs gesloten en buiten exploitatie. De Harz was spergebied en de toegankelijkheid werd zwaar bewaakt met grensbewaking. De Brocken werd voor spionage van het Westen gebruikt door Russen en Oostduitsers. Een museum op de Brocken besteedt daar aandacht aan. Pas na de Duitse eenwording (de Wende) in 1990 kreeg het toerisme, met de vrijgave voor publiek van de Brocken, een grote impuls. Per jaar worden 1 miljoen reizigers vervoerd. Dat is nooit zo geweest. In vroeger tijden waren de 3 spoorlijnen vooral voor de lokale en regionale bevolking van belang als noodzakelijk middel van transport per smalspoor. Sinds de privatisering exploiteert de Harzer Schmalspurbahnen (HSB) met ingang van 1 februari 1993 de Brockenbahn, Harzquerbahn en de Selketalbahn als samenhangend spoornetwerk, maar het smalspoornet in de Harz bestond in 2012 al 125 jaar. Van die feestviering is een reportage gemaakt op deze site. Klik hier. Zelf ben ik in de DDR-tijd nooit in de Harz geweest, mede door het heersende regiem. Mijn eerste kennismaking met de HSB dateert uit 1996. Maar bekende cineasten en fotografen hebben in de DDR-periode met regelmaat de smalspoorlijnen bezocht, en vanwege het fotografeer- en filmverbod, niet zonder gevaar. In dit verband wijs ik graag op de films en videoproducties van filmer en pionier Ton Pruissen.

Een bezoek aan de stad Wernigerode, waar de HSB zijn hoofdvestiging heeft, is een bezoek waard. De historische stadskern, het beroemde “Schloss” zijn evenzovele bezoeken waard. Het HSB-depot en de centrale werkplaats zijn voor het publiek toegankelijk, op afspraak.

Doppelausfahrten

Eén aspect is in bovenstaand artikel nog onbesproken gebleven: het fenomeen Doppelausfahrten. Dit begrip heet in gewoon Nederlands ook wel dubbelvertrekken of schijnvertrekken; het gelijktijdig en parallel vertrekken in dezelfde richting over twee min of meer evenwijdig lopende sporen door twee verschillende treinen.
In Drei Annen Hohne is dat spoortechnisch niet mogelijk: vanaf de perronsporen is een gelijktijdig vertrek in dezelfde richting (Brocken/Eisfelder-Talmühle) niet mogelijk wegens de sporensituatie. De beide sporen lopen wel een stukje parallel. Vanaf de perronsporen naar de beide enkelsporige vrije baan tracés naar Eisfelder-Talmühle en de Brocken gaat alle treinverkeer over één en hetzelfde wissel, zodat na elkaar vertrokken wordt. Toch zijn bij speciale gelegenheden Doppelausfahrten gecreëerd, maar die zijn kunstmatig in elkaar gezet zijn (gebruik makend van een kopspoortje), meestal bij Sonderfahrten en in ieder geval na het eerder genoemde wissel en niet “planmässig” in de dienstregeling. In Alexisbad biedt de sporenlayout wèl de mogelijk twee treinen tegelijkertijd te laten vertrekken over de parallelle sporen richting Stiege en Hasserode. Hieronder een filmpje gemaakt in Drei Annen Hohne bij gelegenheid van een evenement.

Sporensituatie in Drei Annen Hohne in 2013. Naar/van rechtsboven: richting Wernigerode. Naar/van linksmidden: richting de Brocken.
Naar/van linksonder: richting Eisfelder-Talmühle/Nordhausen. Tekening door Sven Zeegers, Sporenplan on line.

Sporensituatie in Drei Annen Hohne in 1912, met de aansluiting van de Halberstadt-Blankenburger Eisenbahn (HBE, normaalspoor, 1435 mm) naar Elbingerode. Deze tekening is tegenovergesteld aan de tekening hiervoor. Bron: Archief Reichsbahndirektion (Rbd) Magdeburg. Verzameling Bertus Kers.

Bij de HSB vinden met enige regelmaat bijzonder evenementen en ritten plaats. Bekend zijn de jaarlijkse ritten t.g.v. “Faust – die Rockoper auf dem Brocken”. Ook worden vaak museumtreinen ingezet, de zgn. Traditionszüge, of worden Sonderfahrten georganiseerd. Raadpleeg de website van de HSB.

Tenslotte bestaat de HSB in miniatuur, modelspoorbanen en scenery zijn volop te koop in diverse varianten en schalen (klik hier) en de HSB heeft in Wernigerode een eigen winkel.

Drei Annen Hohne, 10 februari 2013. Doppelausfahrt. Links loc 99 7238 met trein 8931 naar de Brocken, rechts loc 99 7243 een Sonderzug voor de Interessen Gemeinschaft Harzer SchmalspurBahnen e. V. (IHS) naar Quedlinburg. Om deze situatie mogelijk te maken vertrok trein 8931 van (kop)spoor 4. Foto: Drehscheibe On Line, verzameling Jos Beerman.

Drei Annen Hohne, 13 februari 2005. Doppelausfahrt. Links loc 99 7241 met trein 8927 naar de Brocken, rechts loc 99 232 met een Sonderzug voor de Interessen Gemeinschaft Harzer SchmalspurBahnen e. V. (IHS) richting Eisfelder-Talmühle. De extra trein reed ter gelegenheid van het Jubiläum "50 Jahre Brockenlok". Foto: Bertus Kers.

Drei Annen Hohne, 13 februari 2005. Doppelausfahrt. Links loc 99 7241 met trein 8927 naar de Brocken, rechts loc 99 232 met een Sonderzug voor de Interessen Gemeinschaft Harzer SchmalspurBahnen e. V. (IHS) richting Eisfelder-Talmühle. De extra trein reed ter gelegenheid van het Jubiläum "50 Jahre Brockenlok". Foto: Bertus Kers.

Drei Annen Hohne, 9 februari 1997. Doppelausfahrt. Links loc 11 (99 5901, daarachter 99 5902) met een Sonderzug naar de Brocken voor de Interessen Gemeinschaft Harzer SchmalspurBahnen e. V. (IHS) ter gelegenheid van de meerdaagse manifestatie "100 Jahre Malletloks im Harz". Rechts loc 99 6101 met trein 8933 naar Eisfelder-Talmühle/Nordhausen. Foto: Bertus Kers.

Drei Annen Hohne, 9 februari 1997. Doppelausfahrt. Links loc 11 (99 5901, daarachter 99 5902) met een Sonderzug naar de Brocken voor de Interessen Gemeinschaft Harzer SchmalspurBahnen e. V. (IHS) ter gelegenheid van de meerdaagse manifestatie "100 Jahre Malletloks im Harz". Rechts loc 99 6101 met trein 8933 naar Eisfelder-Talmühle/Nordhausen. Foto: Bertus Kers.

Drei Annen Hohne, 9 februari 1997. En zo doen zij dat... in rijen opgesteld voor een "unieke foto". Foto: Bertus Kers.

En dan is er Schierker Feuerstein. Foto: Bertus Kers (25 november 2011).


Bij de samenstelling van dit artikel mocht ik gebruik maken van de adviezen en informaties van Ton Pruissen, Nico Spilt, Olav Casander, Adriaan Pothuizen en Jos Beerman. Sven Zeegers en Bertus Kers stelden de emplacementstekeningen beschikbaar. Waarvoor mijn vriendelijke dank!


Bronnen en literatuurverwijzingen

Ter gelegenheid van “125 Jahre Schmalspurbahnen im Harz” werd door uitgever Verlag Dirk Endisch in 2011 een dubbelboek uitgegeven onder de titel “Von der GHE zur HSB” met als ondertitel “Tradition und Innovation auf Meterspurgleisen im Harz”.
De uitgave bestaat uit een Band 1 en een Band 2 en wordt geleverd in een kartonnen omslagbox; deze box is fraai afgewerkt, geplastificeerd en van foto’s voorzien. De uitgave beschrijft gedetailleerd de ontwikkeling van de smalspoorlijnen in de Harz van de GHE tot en met de tegenwoordige HSB.

In Deel 1 wordt de Selketalbahn beschreven. Zowel de geschiedenis van het spoornetwerk tot 1989 worden ook de economische en politieke achtergronden verklaard die tot de aanleg van de spoorlijnen in de Harz hebben geleid.
In Deel 2 wordt de geschiedenis van Harzquer- und Brockenbahn beschreven, inclusief de onderbrekingen in de DDR-tijd tot 1989 als gevolg van de Spergebiet-periode, de geschiedenis van de HSB als onderneming van 1989 tot heden en de omsporing van normaalspoor naar meterspoor van het traject Quedlinburg – Gernrode.
Talrijke historische foto’s illustreren beide boeken en maken deze tot standaardwerk voor iedere geïnteresseerde spoorweghobbyist. Met materieeloverzichten, technische gegevens en emplacementtekeningen (Gleispläne) is de uitgave zeer compleet te noemen. Beide boeken bevatten elk 240 bladzijden, formaat 210 x 280 mm gebonden met harde omslagkaft.
D
e uitgave is in de HSB Dampfshop verkrijgbaar, in Nederland bij de gespecialiseerde boekwinkel en bij de NVBS in Amersfoort Centraal.

Verzamelband, omslag met 2 delen
Boek:
Von der GHE zur HSB
Deel 1: Die Selketalbahn
Uitgever: Verlag Dirk Endisch
Jaar van (eerste) uitgave: 2011
Auteur: Dirk Endisch
ISBN 978-3-936893-70-0
Verzamelband, omslag met 2 delen
Boek:
Von der GHE zur HSB
Deel 2: Die Harzer Schmalspurbahnen GmbH
Uitgever: Verlag Dirk Endisch
Jaar van (eerste) uitgave: 2011
Auteur: Dirk Endisch
ISBN 978-3-936893-70-0

Boek: Harzquerbahn ü. Südharz-Eisenbahn
Uitgever: ALBA Verlag
ISBN 3-87094-214-2
Jaar van (eerste) uitgave: 1990
Auteur(s): Hans Röper ua.
Boek: Die Harzer Schmalspurbahnen
Uitgever: Transpress Verlag - Stuttgart
ISBN 3-613-71103-6
Jaar van (eerste) uitgave: 1999
Auteur(s): Gerhard Zieglgänsberger / Hans Röper